Wiele osób wciąż zrzuca winę w postaci swoich niepowodzeń związanych z utrzymaniem tempa przemiany materii i odpowiedniej masy ciała na… wiek! Jednak ku zaskoczeniu wielu osób, wiek nie wpływa znacząco na spowolnienie tempa przemiany materii.

Tegoroczne odkrycia naukowców dowodzą, że metabolizm może spowalniać, ale znacznie później, niż powszechnie sądzono (Science, 2021). Znacznie bardziej prawdopodobne, że u podstaw spowolnienia metabolizmu wraz z wiekiem leżą… postępujący zmiany w zachowaniu.

Czym jest metabolizm?

Metabolizm jest połączeniem wszystkich procesów chemicznych, które pozwalają organizmowi na utrzymanie procesów życiowych. U ludzi obejmuje to przekształcanie energii z pożywienia w energię niezbędną do utrzymania życia (oddychanie, krążenie krwi, budowa i naprawy komórek, trawienie pokarmu i usuwanie produktów przemiany materii).

Minimalna ilość energii potrzebna do przeprowadzenia podstawowych procesów (mierzona na czczo i w spoczynku) jest znana jako podstawowa przemiana materii (PPM). Można ją obliczyć za pomocą specjalistycznych urządzeń pomiarowych lub różnych kalkulatorów internetowych, które uwzględniają wzrost, masę ciała danej osoby, wiek i płeć i inne parametry.

PPM jest często określana jako podstawowa przemiana materii lub jako spoczynkowa przemiana materii (ang. SPM). Całkowity wydatek energetyczny to połączenie PPM oraz energii wykorzystywanej do prowadzenia aktywności fizycznej (sportowej i pozasportowej / spontanicznej) oraz energii wykorzystywanej do trawienia pokarmu (znanej jako termogeneza poposiłkowa lub termogeneza indukowana pokarmem). W przypadku osób dorosłych prowadzących siedzący tryb życia PPM odpowiada za nawet 50% do 70% całkowitego udziału energii, zaś termogeneza związana z trawieniem pokarmu za 10% do 15% udziału energii.

Metabolizm a wiek

W badaniu opublikowanym w 2021 roku, przeprowadzonym przez naukowców wzięło udział 6421 osób (64% kobiet) w wieku od 8 dni do 95 lat z 29 krajów świata. Na czym polegało badanie? Naukowcy obliczyli całkowity wydatek energetyczny (TEE – parametr określający ilość energii netto zużywanej przez organizmy ludzi i zwierząt do utrzymania podstawowych funkcji organizmu i poruszania się). U wszystkich badanych dokonano pomiaru za pomocą oznaczenia podwójnie oznaczonych pomiarów wody (złoty standard pomiaru wydatku energetycznego). Naukowcy wykorzystali dodatkowe zbiory danych, modele matematyczne i korekty, aby uwzględnić różnice w wielkości ciała, wieku i statusie reprodukcyjnym. Ich odkrycia ujawniły cztery odrębne fazy skorygowanego całkowitego i podstawowego wydatku energii w ciągu życia.

Najbardziej zaskakujące jest, że metabolizm nie zmienia się przez cały okres dorosłości! Przemiana materii jest na tym samym poziomie od 20. do ok. 60. roku życia. Spowalnia dopiero, gdy zaczynamy się starzeć po 60 roku życia. Nie zmienia się ona nawet w okresie ciąży, a nawet podczas menopauzy u kobiet przed 60. rokiem życia.

Czy tyje się od słabej przemiany materii?

Osoby, które zwiększają masę ciała, nie mogą wręcz za to obwiniać swej przemiany materii” – wspomina w wypowiedzi dla BBC News prof. John Speakman z University of Aberdeen będący jednym z autorów badania. Według naukowców, po 60 roku życia metabolizm może spada, ale tylko o... 0,7% rocznie. Dla osób w wieku 90 lat i starszych, skorygowane całkowite wydatki energetyczne były o około 26% niższe niż w przypadku osób dorosłych w średnim wieku.

Czy można poprawić metabolizm?

Bardzo duży wpływ na tempo metabolizmu mają ćwiczenia fizyczne i ruch. Wraz z wiekiem zaczyna nam się po prostu „mniej chcieć”. Dotyczy to samej aktywności w postaci ćwiczeń, jak również stajemy się bardziej leniwi ograniczając także tzw. spontaniczną aktywność fizyczną (ang. NEAT).  Są to wszelkie aktywności niezwiązane z planowaną aktywnością treningową np. chodzenie, czynności wykonywane w domu, „kręcenie się”, itd. Ogółem z wiekiem raczej obniża się nasz „fizyczny temperament”.

Ćwiczenia aerobowe i trening siłowy mogą pomóc w budowaniu beztłuszczowej masy ciała, czyli m.in. masy mięśniowej (ang. Lean Body Mass, LBM) stanowiąc jeden ze sposobów na zwiększenie metabolizmu w każdym wieku.

Czy choroby spowalniają metabolizm?

Spowolnienie metabolizmu może przypadać na okres, w którym część osób więcej choruje – np. po 60 rż. Dr Rozalyn Anderson oraz Tmothy Rhoads (University of Wisconsin) podkreślają, że częstość chorób wzrasta, gdy spada ich przemiana materii. Inny z kolei profesor – Tom Sanders twierdzi, że w młodym wieku nadwaga czy otyłość jest ściśle powiązana z przejadaniem się niż z samym spadkiem przemiany materii. 

Postaw na podstawy – bądź aktywny na długie lata!

Musimy również przyznać, że istnieją indywidualne, ale bardzo subtelne różnice w wydatkach energetycznych, które mogą wpływać na tempo przemiany materii i skład ciała. Dowody naukowe nadal wspierają rolę dobrze zbilansowanej, zdrowej diety oraz prowadzenie aktywnego trybu życia. Są to kluczowe elementy zwiększające tempo przemiany materii.

Zalecenia WHO dotyczące ćwiczeń mówią o co najmniej 150 minutach aktywności fizycznej tygodniowo, w tym roli treningu siłowego, w celu zwiększenia lub utrzymania beztłuszczowej masy ciała (w kontekście masy mięśniowej). Warto też zwrócić uwagę na sen, którego ilość dla większości osób powinna wynosić od 7 do 8 godzin / dobę.

Czy od wolnego metabolizmu się tyje?

Należy pamiętać, że to małe, drobne zmiany i konsekwencja w działaniu to elementy stylu życia, które sprawiają, że nieprzypadkowo osoby pozostają przez lata szczupłe. Osoby szukające przyczyn nadwagi czy otyłości w swoim wieku (poza przyczynami związanymi z występowaniem innych chorób), powinny pamiętać, że być może wcale nie odpowiada za to ich wolny metabolizm a… lenistwo. Zmień to już dziś i bądź aktywny fizycznie wybierając odpowiedni rodzaj ruchu dla siebie! Trzymamy kciuki!

Źródła:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34385400/


_______________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz