Ferrytyna – norma, niedobór i badania
Ferrytyna – czy słyszeliście kiedyś o czymś takim? Dla wielu to słowo nic nie mówi, a dopiero
nabiera na znaczeniu jeśli w badaniach to właśnie lekarz zwróci na nią uwagę. Już teraz warto
zapoznać się z tym, czym jest ferrytyna, od czego zależy jej poziom i jak ważna jest jej rola w
organizmie w szczególności w przypadku kobiet.
- Czym jest ferrytyna?
- Ferrytyna – za co odpowiada
- Normy ferrytyny
- Niska ferrytyna i anemia
- Jak podnieść poziom ferrytyny?
- Regularne badania
Czym jest ferrytyna?
Ferrytyna to rodzaj białka, które znajduje się w komórkach naszego organizmu. Występuje w
śledzionie, szpiku kostnym oraz w tkance mięśniowej i jest białkiem magazynującym zapasy
żelaza. Jest białkiem ostrej fazy, czyli reaguje na wszelkie stany zapalne, stąd jej poziom zmienia
się wyniku niektórych chorób czy innych nieprawidłowości (infekcje, nowotwory). To właśnie stan
zapalny powoduje wzrost ekspresji podjednostek ferrytyny, która dzięki centrom
ferroksydazowym ma zdolność do ochrony przed stresem oksydacyjnym. Konsekwencją tego
zjawiska jest deficyt dostępnego żelaza i niedokrwistość – obserwowane w przewlekłych stanach
zapalnych.
Dlaczego ferrytyna jest na zbyt niskim poziomie? Głównym powodem jej nieprawidłowego
poziomu może być problem wynikający z diety. Nieodpowiedni zbilansowany jadłospis, gdzie
brakuje odpowiedniej ilości energii, witamin, czy składników mineralnych może przyczyniać się do
problemów z gospodarką żelaza w organizmie.
Ferrytyna – za co odpowiada?
Ferrytyna jest bardzo ważnym parametrem krwi, który pomaga lekarzom w diagnostyce
niedokrwistości. W praktyce wiele osób, a w szczególności kobiet, zmaga się z problemem z
gospodarką żelaza. Co więcej, problem diagnostyki często jest bagatelizowany długo wcześniej
powodując problemy zdrowotne.
Badanie poziomu ferrytyny wykonuje się również w przypadku podejrzenia nie tylko procesu
zapalnego, ale i hemochromatozy czy chorób nowotworowych. Badanie ferrytyny może pozwolić
na ewentualne (wcześniejsze) wykrycie wszelkich nieprawidłowości / problemów zdrowotnych i
stosownie do sytuacji pogłębić diagnostykę specjaliście rozpoczynając konieczne leczenie.
Niska ferrytyna i anemia
Na niski stan ferrytyny wpływa często zbyt niski poziom żelaza, jego niedobór. Diagnostyką
zajmuje się lekarz, a wskazaniem do jej badania mogą być takie objawy jak: ogólne osłabienie i
pogorszenie odporności, problemy z koncentracją bladość skóry, spadek nastroju, zły stan
paznokci oraz włosów oraz zwiększony rytm pracy serca. Lekarz oceniając stan hematokrytu i
hemoglobinę, może ze względu na podejrzenie mniejszej ilości hemoglobiny w erytrocytach zlecić
badanie ferrytyny podejrzewając niedokrwistość z niedoboru żelaza. W praktyce lekarskiej, gdy
wartości hemoglobiny spadają >2 odchylenia standardowe od wartości prawidłowej można
postawić diagnozę anemii.
Biorąc pod uwagę przebieg anemii, wyróżniamy anemię:
– łagodną (od 10 do 12 d/dl)
– umiarkowaną (od 8 do 9,9 g/dl)
– ciężką (od 6,5 do 7,9 g/dl)
– zagrażającą życiu (poniżej 6,5 g/dl)
Wysoki poziom ferrytyny może mówić o stanie zapalnym, problemach z wątrobą (m.in.
uszkodzeniu wątroby, martwicy komórek wątroby), uszkodzeniu śledziony i komórek szpiku
kostnego.
Normy ferrytyny
Wartości referencyjne stężeń ferrytyny we krwi różnią się w zależności od stosowanych metod
analitycznych oraz badanej populacji, w której istotną rolę odgrywają wiek i płeć.
– mężczyźni: 15 - 400 µg/l
– kobiety: 10 - 200 µg/l
Za górną granicę wartości referencyjnych ferrytyny u mężczyzn ustalono uważa się wartości na
poziomie 300 ng/ml, a u kobiet 200 ng/ml. Ferrytyna <12-15 ng/ml wskazuje na niedokrwistość z niedoboru żelaza (przyczyna = niskie wartości zasobów żelaza w komórkach układu
retikulocytarnego). Prawidłowe stężenia ferrytyny w osoczu wahają się między 15 a 300 ng/ml
(niższe u dzieci w porównaniu z populacją osób dorosłych). Niższe wartości są również
obserwowane u kobiet przed menopauzą, co jest spowodowane wynikiem utraty żelaza podczas
menstruacji.
Jak podnieść poziom ferrytyny?
Należy pamiętać, że na poziom ferrytyny wpływa bezpośrednio podniesienie poziomu żelaza.
Magazyn żelaza, jakim jest ferrytyna potrzebuje regularnego wysycenia tkanek w ten pierwiastek.
W takiej sytuacji potrzebna jest interwencja lekarza i dietetyka. Lekarz w takiej sytuacji zajmuje się
dalszą diagnostyką i doborem odpowiedniego leku / suplementu. W przypadku dużych
niedoborów kobieta będzie musiała sięgnąć po leki zalecone przez lekarza w formie tabletek lub
syropów (np. żelazo trójwartościowe w formie wodorotlenku).
Ze względu na różne tolerancje leku na układ pokarmowy, może okazać się, że przydatne również
będą inne formy tego pierwiastka np. lek – bursztynian żelaza lub siarczan żelaza
dwuwartościowego z kwasem i kwasem foliowym. W przypadku niedużych niedoborów dietę
można uzupełnić suplementami dostępnymi bez recepty w formie monopreparatu lub połączenie
ze wspomnianymi dodatkami tj. kwas foliowy czy kwas askorbinowy.
Dietetyk w takim wypadku poleca zaś w diecie produkty wpływające na zwiększenie poziomu
żelaza w organizmie. W jadłospisie warto zadbać o odpowiednią ilość czerwonego mięsa
(wołowiny) oraz baraniny czy cielęciny. Przydatne okaże się wdrożenie drobiu oraz podrobów oraz
żółtek jaja i ryb (makrele, śledzie, sardynki). Pomimo, że warzywa i owoce cechuje nieco gorsza
biodostępność żelaza, warto je uwzględnić, np. maliny, porzeczki, botwinka, szpinak, pietruszka,
fasola, bób, szczaw.
Regularne badania
Warto mieć na uwadze tak ważny parametr jakim jest ferrytyna, wybierając się na okresowe
badania krwi. Szczególnie narażoną grupą na problemy związanymi ze zbyt niskim poziomem tego
wskaźnika jest grupa kobiet. Częste problemy związane z są z gospodarką żelaza w organizmie
kobiety, co prowadzi do wielu nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu mogąc prowadzić
do niedokrwistości. Co więcej, zarówno i ferrytyna, i żelazo są ze sobą ściśle powiązane, co
wymaga pogłębienia diagnostyki i nierzadko długiego leczenia. Regularne oznaczanie stężenia
ferrytyny może na długo wcześniej wykryć pewne nieprawidłowości i przy stałym monitoringu
przyczynić się do poprawy leczenia wykrytej niedokrwistości. Tak więc – badajMY się!
___________________
Autor: Łukasz Jaśkiewicz