W kontekście sportowym, suplementacja średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (ang. medium chain fatty acids, MCFA; medium chain triglicerides, MCT) wzbudziła zainteresowanie naukowców, którzy upatrywali w ich spożyciu potencjalnych korzyści ergogenicznych (szczególnie w trakcie długotrwałych wysiłków fizycznych tj. triathlon, kolarstwo, czy biegi długodystansowe). Według obliczeń Askera Jeukendrupa około 30 g MCT stanowi 3−7% udziału energii w typowym długotrwałym wysiłku o charakterze wytrzymałościowym. (1) Czy MCT w sporcie rzeczywiście są tak przydatne? 

MCT – co to takiego?

MCT to średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe - zawierają od 8 do 12 atomów węgla (C) w swoim łańcuchu:

– kwas kaprylowy (C8:0),

– kwas kaprynowy (C10:0),

– kwas laurynowy (C12:0).

MCT są dostępne w sprzedaży jako są komercyjne oleje wytwarzane z oleju kokosowego lub z oleju z ziaren palmowych. Australijski Instytut Sportu sklasyfikował MCT umieszczając je w tzw. grupie C, nie potwierdzając tym samym  korzyści płynących z ich suplementacji w grupie sportowców, wbrew obiegowym opiniom i anegdotycznym dowodom mówiącym o efekcie „oszczędzania” glikogenu. Ten pozytywny efekt metaboliczny zaobserwowano tylko w 1 pracy i był on uzależniony od ilości spożytych MCT. (2)

Czy MCT jest dobre dla sportowców?

Zdolność MCT związana ze zwiększoną oksydacją kwasów tłuszczowych w trakcie ćwiczeń jest marginalna, a w najlepszym wypadku krótkotrwała. W praktyce sportowej (przed wysiłkiem) zawodnicy konsumują jednak posiłki bogate w węglowodany, czego skutkiem jest wzrost osoczowego stężenia insuliny, w wyniku czego korzyści wynikające z dodatku MCT nie są obserwowane. Paradoksalnie, w niektórych pracach suplementacja oleju MCT powodowała problemy żołądkowo-jelitowe.

MCT - jak działa?

Właściwości biochemiczne tych olejów zmienia krótszy łańcuch tych kwasów, gdzie do produkcji energii wymagany jest znacznie mniejszy wydatek energetyczny (są wchłaniane przez układ limfatyczny i nie wymagają obecności karnityny do ich transportu do mitochondriów). Dzięki łatwiejszej rozpuszczalności w środowisku wodnym oraz w fazie wodnej treści jelitowej, gdzie nie jest konieczne formowanie miceli, kwasy te konwertują bezpośrednio do acetylo-CoA, będącego jest kluczowym związkiem pośrednim w produkcji energii.

W przeciwieństwie do innych kwasów tłuszczowych, MCT są podobnie jak glukoza bardzo szybko metabolizowane i nie spowalniają tempa opróżniania żołądka, co jest wynikiem niższej masy molekularnej w porównaniu do długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (z ang. long chain triglicerydes, LCT). Dzięki temu MCT zachowują formę ciekłą w temperaturze pokojowej oraz dobrze rozpuszczają się w wodzie. MCT są transportowane w krwiobiegu dzięki chylomikronom.

Olej MCT – z czego powstaje?

Olej MCT to przede wszystkim średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe, czyli wspomniane kwasy: kaprylowy i kaprynowy wchłaniające się w 95% bezpośrednio żyłą wrotną. Olej kokosowy składa się w 82% z nasyconych kwasów tłuszczowych, z czego blisko połowę stanowi kwas laurynowy, a pozostałą pulę uzupełniają kwas mirystynowy, palmitynowy, stearynowy oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Kwas laurynowy w oleju kokosowym w ten sposób wchłania się w zaledwie 25% (pozostałe KT wchłaniają się przez naczynia limfatyczne pod postacią chylomikronów). Należy również pamiętać, że KT transportowane przy pomocy chylomikronów mogą zwiększać frakcję lipoprotein LDL, a KT przenoszone żyłą wrotną tych właściwości nie posiadają. Z tego względu w kontekście sportowym nie należy przenosić wyników badań MCT na olej kokosowy.


____________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz

Źródła

  1. Jeukendrup AE. Modulation of carbohydrate and fat utilization by diet, exercise and environment. Biochem Soc Trans. 2003 Dec;31(Pt 6):1270-3.

  2. Van Zyl, C. G., Lambert, E. V., Hawley, J. A., Noakes, T. D., & Dennis, S. C. (1996). Effects of medium-chain triglyceride ingestion on fuel metabolism and cycling performance. Journal of Applied Physiology, 80(6), 2217-2225. 

Literatura uzupełniające

  1. Takeuchi H, Sekine S, Kojima K, Aoyama T. The application of medium-chain fatty acids: edible oil with a suppressing effect on body fat accumulation. Asia Pac J Clin Nutr. 2008;17 Suppl 1:320-3.

  2. Krohn K., Koletzko B. 2006. Parenteral lipid emulsions in paediatrics. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 9, s. 319–323.

  3. Waitzberg D., Torrinhas R., Jacintho T. 2006. New parenteral lipid emulsions for clinical use. J Par and Enter Nutr, 30, s. 351–367