Chodzimy, biegamy, ćwiczymy, to wszystko zawdzięczamy pracy naszych mięśni. To dzięki nim nasze serce pracuje, a my jesteśmy w stanie oddychać, poruszać się i wykonywać wszystkie codzienne czynności. Odpowiadają za naszą prawidłową postawę, ponadto są odpowiedzialne za wytwarzanie ciepła w organizmie. Nasz układ mięśniowy składa się z 650 mięśni, które stanowią przeciętnie 40 % masy całego ciała.

Spis treści:

• Rodzaje mięśni
• Praca mięśnia
• Skurcz mięśnia

Rodzaje mięśni

Tkanka mięśniowa charakteryzuje się zdolnością do kurczenia się i rozkurczania. Odbywa się to za sprawą włókienek, tzw. miofibryli, zbudowanych z kurczliwych białek: miozyny i aktyny.

Nasze mięśnie cechuje sprężystość, dzięki temu po rozciągnięciu wracają do swojej początkowej długości.

Ze względu na budowę tkanki mięśniowej możemy wyróżnić trzy rodzaje mięśni:

• Mięśnie gładkie to najprostsze mięśnie w ciele człowieka. Są odpowiedzialne za ruchy bezwiedne, takie jak rozszerzanie źrenic, skurcze jelit i żołądka.
• Mięsień sercowy, odpowiedzialny jest za bicie naszego serca. Pompuje do niego krew, dzięki czemu nasze serce jest w stanie pracować.
• Mięśnie poprzecznie prążkowane (szkieletowe), stanowią część układu ruchu, umożliwiają poruszanie się. Mają bardziej złożoną budowę, niż mięśnie gładkie. Odpowiadają za utrzymanie prawidłowej postawy ciała oraz umożliwiają nam oddychanie. Wytwarzają organizmie ciepło oraz wspomagają przepływ krwi w żyłach. Człowiek w dużym stopniu świadomie kontroluje ruchy mięśni szkieletowych, dzięki czemu może je trenować. Mięśnie szkieletowe różnią się między sobą wielkością, kształtem, położeniem i pełnionymi funkcjami.

 Czynnością mięśni gładkich i mięśnia sercowego, zarządza układ nerwowy autonomiczny, poza kontrola naszej świadomości. Natomiast mięśnie szkieletowe kurczą się pod wpływem impulsów ze strony ośrodkowego układu nerwowego, a ich praca może być przez nas kontrolowana.

Praca mięśnia

Praca mięśnia powoduje kilkukrotne zwiększenie przepływu krwi. W czasie pracy dynamicznej, mięśnie kurczą się i rozkurczają, zaś przyczepy mięśni, zbliżają się i następnie oddalają od siebie. Ten typ pracy powoduje ciągły przepływ krwi przez mięsień.

Praca statyczna polega na skurczu mięśnia i utrzymaniu go przez pewien czas w jednej pozycji. Przy tej pracy zmienia się tylko napięcie mięśnia, jego długość pozostaje ta sama. W tym wypadku przepływ krwi przez mięsień jest utrudniony, co skutkuje szybszym pojawieniem się zmęczenia.

Większość ruchów ciała opiera się na pracy par mięśni, jeden się kurczy, drugi ulega rozluźnieniu. Kości i mięśnie podczas wykonywania ruchów współpracują ze sobą i razem działają jak dźwignie. Kiedy zginamy przedramię, mięsień dwugłowy ramienia kurczy się, jego ścięgna napinają się i przyciągają kości przedramienia do ramienia. W tym czasie antagonista mięśnia dwugłowego – mięsień trójgłowy, musi zostać rozluźniony. Za wyprostowanie przedramienia w stawie łokciowym odpowiada skurcz mięśnia trójgłowego.

Skurcz mięśnia

Żeby wywołać ruch, mięsień musi się skurczyć. Skurcz odbywa się dzięki obecnym w komórkach mięśniowych włóknom białkowym. Pod wpływem impulsu nerwowego wsuwają się one między siebie, a w efekcie cały mięsień skraca się i grubieje.

W czasie skurczu może dochodzić do zmiany długości mięśnia (skurcz izotoniczny) lub do zmiany napięcia mięśnia (skurcz izometryczny). W naturalnych warunkach skurcze te występują równocześnie, kolejno po sobie np. unoszenie ramienia jest wynikiem skurczu izotonicznego, natomiast za utrzymanie go w jednej pozycji, odpowiada skurcz izometryczny.

Podczas skurczu, w mięśniu zachodzi szereg reakcji chemicznych. Przepływ krwi jest zwiększony aby dostarczyć do komórek mięśniowych glikogen i tlen. W mitochondriach zachodzi reakcja oddychania komórkowego, podczas której dochodzi do przemiany energii. Energia zawarta w cząsteczkach cukru zostaje uwolniona, a następnie przekształcona w energię mechaniczną, wykorzystywaną do pracy mięśni, oraz w energię cieplną. Podczas intensywnej pracy mięśni, zwiększa się ich zapotrzebowanie na tlen, niezbędny do wytworzenia większych ilości energii. W efekcie zwiększa się częstotliwość oddechów i bicia serca. W czasie skurczu mięśnia, zostaje wyzwolona określona siła. Siła skurczu lub siła napięcia mięśnia zależy od ilości włókien mięśniowych, które zawiera dany mięsień. Im więcej włókien składa się na mięsień, tym większa jest tego siła.

Gdy wysiłek jest krótkotrwały i bardzo intensywny, szybko zaczyna brakować tlenu. Mięsień staje się niedotleniony, co oznacza, że cukier nie rozkłada się do dwutlenku węgla i wody, tylko przekształca w kwas mlekowy, który jest przyczyną powstawania tzw. zakwasów. Mięśnie stają się sztywne i bolesne. Przerwa w wysiłku fizycznym to czas na odpoczynek dla mięśni i okazja do usunięcia z nich kwasu mlekowego za pośrednictwem krwi.

Autor: Karolina Krukowska