Jest jednym z niezbędnych mikroelementów, odgrywającym istotną rolę w organizmie człowieka. Decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy i układu odpornościowego, chroni nasze tkanki, a nawet wpływa korzystnie na libido.

• Selen stanowi składnik ważnych enzymów takich jak peroksydaza glutationowa, czy reduktaza tioredoksyny. Enzymy te wykazują działanie antyoksydacyjne, a zatem ich zadaniem jest ochrona komórek przed negatywnym wpływem wolnych rodników.
• Omawiany pierwiastek ponadto bierze udział w przemianach hormonów tarczycy. Jego odpowiedni poziom w organizmie jest niezbędny do przebiegu konwersji tyroksyny (T4) do bardziej aktywnego hormonu trójjodotyroniny (T3).
• Badania wykazały, że odpowiednia podaż selenu w przypadku mężczyzn poprawia stosunek poziomu testosteronu do kortyzolu. Zwiększenie stosunku wymienionych hormonów, a więc wyższy poziom testosteronu względem kortyzolu, sprzyja procesom anabolicznym i wpływa na wzrost libido.
• Selen korzystnie wpływa także na płodność zarówno u kobiet jak i mężczyzn.
• Może wspomagać ochronę przed rozwojem niektórych nowotworów.
• Zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, chroniąc nas przed infekcjami.

Niedobory selenu

Do niedoboru selenu w organizmie najczęściej dochodzi na skutek spożywania diety ubogiej w ten ważny składnik. Jednak mowa tu nie tylko o sięganiu po produkty o wysokim stopniu przetworzenia. Okazuje się bowiem, że duże znaczenie ma to, na jakim obszarze żyjemy i skąd pochodzi żywność, która trafia na nasz stół. Mianowicie zawartość selenu w pokarmach związana jest z jego zawartością w glebie. Polska leży na terenach ubogich w selen, co oznacza, że w produktach roślinnych stężenie tego pierwiastka jest stosunkowo niskie. Sytuacja wygląda jednak podobnie w przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego z uwagi na niską zawartość selenu w paszy.

Objawy, jakie początkowo towarzyszą niedoborowi selenu w organizmie, są niespecyficzne. Należą do nich:

• nadmierne zmęczenie
• osłabienie
• bóle mięśni
• częstsze infekcje

Natomiast długotrwała niska podaż tego pierwiastka wiąże się występowaniem chorób, takich jak:

• choroba Keshan, w której dochodzi do osłabienia mięśnia sercowego i jego martwicy
• dystrofia chrząstek stawowych
• choroby tarczycy
• choroby układu krążenia
• niektóre nowotwory

Konsekwencją niskiego spożycia selenu może być również obniżenie płodności u mężczyzn i kobiet. Ponadto okazuje się, że już okres życia płodowego może być decydujący pod względem dostępności omawianego pierwiastka. Dzieci urodzone przez matki, które w czasie ciąży miały niedobór selenu i jodu, są narażone na opóźnienie w rozwoju umysłowym jak i fizycznym, czyli w skrócie narażone są na kretynizm.

Selen a tarczyca

Znaczne ilości selenu w organizmie człowieka skoncentrowane są w tarczycy. Pierwiastek ten bierze udział w syntezie hormonów tarczycy, a także chroni gruczoł przed szkodliwym wpływem wolnych rodników. Zbyt mała podaż selenu może zahamować pracę tarczycy, dlatego tak dużą uwagę przykłada się do odpowiedniego spożycia omawianego pierwiastka w przypadku osób borykających się z chorobami tarczycy.

Źródła pokarmowe

W żywności selen występuje w postaci związków organicznych, takich jak selenometionina i selenocysteina. Najbogatszym jego źródłem pokarmowym są orzechy brazylijskie - w 100 g zawierają aż 1917 μg selenu. Biorąc pod uwagę, że zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi około 55-70 μg na dobę, już 2 sztuki dziennie wspomnianych orzechów zaspokoją to zapotrzebowanie w całości.

Dobrymi źródłami selenu są także:

• nasiona roślin strączkowych, np. groch, fasola, soczewica
• podroby, szczególnie nerki
• pełnoziarniste produkty zbożowe
• ryby morskie i skorupiaki

Suplementacja

Suplementacja selenem zalecana jest, gdy występują:

• choroby tarczycy, przede wszystkim niedoczynność
• niektóre choroby autoimmunologiczne
• niektóre choroby układu krążenia
• zaburzenia płodności (szczególnie u mężczyzn)

Korzyści z przyjmowania preparatów selenu odniosą również sportowcy. Poprzez wpływ na aktywność enzymów przeciwutleniających, pierwiastek ten pomaga niwelować stres oksydacyjny będący skutkiem intensywnego wysiłku fizycznego.

Jaka dawka?

Spośród suplementów najlepiej wybierać preparaty zawierające selen naturalnego pochodzenia, np. z drożdży. Zalecana dawka w suplementacji to około 30-100 μg na dobę.

Spożywanie wyższych dawek selenu wraz z suplementami może wywołać przeciwny do oczekiwanego skutek. Okazuje się, że nadmierne spożycie omawianego pierwiastka może prowadzić do obniżenia poziomu aktywnego hormonu tarczycy T3 jako efekt rozwijającej się niedoczynności gruczołu. A zatem warto znać umiar nawet w przypadku spożycia selenu.