Co to jest żelazo?

Żelazo to jeden ze związków mineralnych, zaliczany do mikroelementów. Związki mineralne pełnią szereg ważnych funkcji w organizmie i są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Związki mineralne możemy podzielić na mikroelementy (żelazo, cynk, miedź, selen, chrom, mangan, jod, fluor, molibden) oraz makroelementy (wapń, potas, magnez, fosfor, sód, chlor, siarka).

Mikroelementy to związki, których zapotrzebowanie wynosi poniżej 100 mg i ich zawartość w organizmie nie przekracza 0,01% masy ciała.

Makroelementy z kolei cechują się zapotrzebowanie na dobę większym niż 100 g oraz ich zawartość w ustroju przekracza 0,01% masy ciała. Żelazo w organizmie występuje w ilości 3-4 g. Zapotrzebowanie na żelazo dla dorosłych mężczyzn wynosi 10 mg na dobę, dla kobiet po 18 r życia wynosi 18 mg i zwiększa się ono podczas ciąży do 27 mg 

Jakie funkcje pełni żelazo?

Żelazo pełni szereg bardzo ważnych funkcji w organizmie. Przede wszystkim jest ważnym elementem niezbędnym do produkcji erytrocytów, a ponadto wchodzi w skład hemoglobiny i mioglobiny. Zasadniczą funkcją hemoglobiny jest transport tlenu z płuc do wszystkich komórek organizmu. Natomiast mioglobina jest białkiem składającym tlen w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Dodatkowo żelazo uczestniczy w produkcji i rozkładzie białek, lipidów i węglowodanów, a także DNA oraz RNA, uczestniczy w produkcji neuroprzekaźników oraz przyczynia się do zwalczania wolnych rodników.

Jak objawia się niedobór żelaza? Długotrwały deficyt żelaza prowadzi do wystąpienia niedokrwistości mikrocytarnej tzw. anemii. Wiążę się ona z niskim poziomem hemoglobiny. Dlatego też niedobór żelaza będzie objawiał się gorszymi możliwościami wysiłkowymi czy też większym uczuciem zmęczenia czy znużenia. Deficyt żelaza będzie objawiał się także słabszą odpornością, koncentracją, pamięcią, osłabieniem mięśni czy zwiększa łamliwość włosów i paznokci. Na pewno zauważymy również bladość cery i błon śluzowych a w kącikach ust będą pojawiać się zajady. 

Czy żelazo bierze udział w powstawaniu czerwonych krwinek?

Żelazo jest niezbędnym pierwiastkiem potrzebnym do produkcji i różnicowania czerwonych krwinek, czyli erytrocytów. Długotrwały niedobór żelaza prowadzi do wystąpienia anemii, czyli niedokrwistości. 

Czy żelazo uczestniczy w transporcie tlenu?

Żelazo wchodzi w skład również hemoglobiny i mioglobiny, które to transportują tlen w całym organizmie. Hemoglobina pobiera tlen z płuc i rozprowadza go do wszystkich komórek. Dlatego też niedobór żelaza wiąże się z osłabieniem, szybkim męczeniem się i pogorszeniem zdolności wysiłkowych. Dlatego też szczególnie sportowcom, którym zależy na jak najwyższych możliwościach wysiłkowych powinni zadbać o jego prawidłową podaż. 

Czy żelazo zwalcza wolne rodniki?

Żelazo jest kofaktorem, czyli aktywuje enzymy takie jak: peroksydazy, katalazy czy oksydazy. Zwalczają one wolne rodniki oraz zabezpieczają białka, lipidy oraz DNA przed utlenieniem. Dzięki temu chronią komórki czy tkanki przed wystąpieniem stresu oksydacyjnego. Do namnażania się wolnych rodników sprzyja m.in. niezdrowy styl życia, spożywanie wysoko przetworzonego jedzenia, palenie papierosów czy spożywanie alkoholu. Warto zadbać o prawidłowy balans pomiędzy antyoksydantami, a wolnymi rodnikami, gdyż ich nadmiar działa niekorzystnie na organizm. 

Komu polecane jest żelazo?

Na niedobór żelaza szczególnie narażone są kobiety, ponieważ mają one wyższe zapotrzebowanie prawie 2-krotnie niż mężczyźni. Kobiety w ciąży wykazują jeszcze wyższe zapotrzebowanie, dlatego należy w szczególności zadbać o jego właściwą podaż. Ponadto na jego niedobór narażeni są także wegetarianie oraz weganie. Najlepiej przyswajalnym źródłem żelaza jest żelazo hemowe, czyli zwierzęce, które jest przyswajalne w 15-35%, gdzie żelazo hemowe, czyli roślinne przyswajalne jest w około 10%.

Witamina C natomiast zwiększa przyswajalność żelaza niehemowego, ponieważ pomaga ona przekształcić żelazo III do żelaza II, w której właśnie postaci jest przyswajane w dwunastnicy.