Co to jest Beta-karoten i jak działa?
β-karoten to związek z grupy karotenoidów, będący barwnikiem oraz prowitaminą A. W organizmie przekształca się do witaminy A. Karotenoidy nadają organizmom barwy od żółtej po czerwoną. Stąd warzywa i owoce o takich kolorach zwykle są źródłem tych związków.
W artykule:
- β-karoten jako antyoksydant
- β-karoten a zdrowie skóry
- β-karoten a dobry wzrok
- Wpływ β-karotenu na przewód pokarmowy
- β-karoten w diecie
Beta-karoten jako antyoksydant
Karotenoidy, w tym β-karoten, są silnymi przeciwutleniaczami. Skutecznie działają przeciwko wolnym rodnikom. Dzięki temu mają działanie przeciwstarzeniowe, wspierają odporność i zapobiegają wielu chorobom.
β-karoten ma działanie przeciwnowotworowe, dzięki pobudzaniu układu immunologicznemu i hamowaniu proliferacji komórek. Ponadto, stanowią element prewencji miażdżycy, chorób układu moczowego (kamieni nerkowych, raka) oraz nowotworów jelita grubego, płuc, prostaty jamy ustnej i krtani.
Beta-karoten a zdrowie skóry
Jak wspomniano już wyżej, β-karoten ma właściwości przeciwutleniające, dzięki czemu może niwelować szkodliwy wpływ wolnych rodników na stan skóry. Ten składnik diety może spowalniać starzenie skóry.
Regularne spożycie β-karotenu może nadać bardziej zdrowy i promienny wygląd skórze. β-karoten wpływa również na kontrolę produkcji sebum.
β-karoten może wspomagać naturalną ochronę skóry przed szkodliwym wpływem promieniowania UV ze słońca. Podstawą ochrony przeciwsłonecznej jest codzienne stosowanie kremów z filtrem, a β-karoten może być jedynie dodatkiem.
Beta-karoten a dobry wzrok
Witamina A, która powstaje m.in z β-karotenu, jest niezbędna do utrzymania zdrowej rogówki oka. Te składniki są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania widzenia w nocy i słabym oświetleniu.
Niektóre badania sugerują, że dieta bogata w β-karoten może zmniejszać ryzyko rozwoju zaćmy, która jest jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku u osób starszych. Ponadto, ten składnik wspiera ochronę siatkówki i powierzchni oka, przez co może stanowić element prewencji niektórych chorób oka.
Wpływ beta-karotenu na przewód pokarmowy
Karotenoidy, do których należy też β-karoten mogą przyczyniać się do zdrowia błony śluzowej jelit. Wykazano, że mają właściwości bakteriobójcze. W kilku badaniach wykazano również działanie podobne do prebiotyków, powodujące zmiany bakteryjne o właściwościach zdrowotnych. Karotenoidy mogą przyczyniać się do zdrowia błony śluzowej i bariery jelitowej, na przykład stabilizując szczelne połączenia.
β-karoten może korzystnie wpływać na zdrowie mikrobioty jelitowej. Ma działanie antyoksydacyjne i może łagodzić stany zapalne. Karotenoidy zmniejszają ilość cytokin prozapalnych i zwiększają tych przeciwzapalnych. Mogą poprawić parametry morfologiczne ważne dla trawienia i wchłaniania składników odżywczych.
Beta-karoten w diecie
Beta-karoten znajduje się w wielu roślinach o barwie głównie żółtej, pomarańczowej lub czerwonej. Źródłem żywieniowym β-karotenu jest marchew, dynia, batat, mango, brzoskwinia, papryka, morela, brzoskwinia. Niektóre zielone rośliny też dostarczają β-karotenu. Są nimi m.in. jarmuż, szpinak i brokuły.
Ważne jest to, aby źródła β-karotenu spożywać w posiłku, zawierającym tłuszcze, ponieważ jest to substancja rozpuszczalna w tłuszczach. Dzięki temu, zostanie łatwiej wchłonięty z pożywienia.
W przypadku osób, które nie spożywają wystarczającej ilości beta-karotenu w diecie, lub w sytuacjach, gdy jest to zalecane ze względów zdrowotnych, można rozważyć suplementację. Jednakże, w większości przypadków suplementacja nie jest konieczna, ponieważ β-karoten można z łatwością dostarczyć wraz z dietą w odpowiedniej ilości. Natomiast nadmiar może wywoływać niepożądane skutki uboczne.
Źródła:
- Eroglu, A., Al’Abri, Kopec, R. E. i wsp. (2022). Carotenoids and Their Health Benefits as Derived via Their Interactions with Gut Microbiota. Advances in nutrition. Advance online publication.
- Silva Meneguelli, T., Duarte Villas Mishima, M., Hermsdorff, H. H. M. i wsp. (2023). Effect of carotenoids on gut health and inflammatory status: A systematic review of in vivo animal studies. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 1-16.
- Wilkowska M. (2023). Beta–karoten. Właściwości zdrowotne i źródła w diecie. https://dietetycy.org.pl/beta-karoten (dostęp z 8.11.2023r).