Nadciśnienie tętnicze to przewlekle podwyższone wartości ciśnienia tętniczego krwi. Za punkt odcięcia przyjmuje się 140/90 mm Hg. Zwykle nie daje ono żadnych objawów, dlatego czasem bywa nierozpoznawane przez wiele lat. 

 

Nadciśnienie tętnicze jest częstym schorzeniem, którego przyczyny są w dużej mierze związane z niezdrowym stylem życia. Może prowadzić do poważnych powikłań, zagrażających życiu (np. niewydolność serca lub nerek). Leczenie nadciśnienia tętniczego polega na modyfikacji stylu życia oraz przyjmowaniu leków. 

 

W artykule:

  • Dieta DASH
  • Aktywność fizyczna, która obniża ciśnienie
  • Czy redukcja masy ciała może zmniejszyć ciśnienie? 
  • Te używki podwyższają ciśnienie
  • Styl życia dla prawidłowego ciśnienia krwi 

 

Dieta DASH

Dieta DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) jest zalecana przede wszystkim w celu obniżenia ciśnienia krwi. Została opracowana aby pomóc w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia tętniczego. Razem z Dietą Śródziemnomorską jest uznawana za jedną z najzdrowszych diet. Jest też nieskomplikowana, jej założenia są proste i uniwersalne. 

Do zaleceń diety DASH należy duże spożycie warzyw i w mniejszej ilości owoców. Zawierają one potas, magnez i błonnik, które są ważne dla utrzymania prawidłowego ciśnienia. Zaleca się też włączenie do diety produktów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, które dostarczają wapnia i białka, a także również potasu i magnezu. Należy natomiast ograniczyć spożycie tłuszczów pochodzących z tłustych mięs, pełnotłustych produktów mlecznych, smażonych potraw i przetworzonych przekąsek.

Bardzo ważnym elementem diety DASH jest redukcja ilości spożywanej soli, która jest najbogatszym źródłem sodu, który z kolei w nadmiarze niekorzystnie wpływa na ciśnienie tętnicze. Zaleca się zmniejszenie spożycia sodu do mniej niż 2300 mg dziennie, a nawet do 1500 mg dziennie. 2300 mg sodu odpowiada około 1 łyżeczce soli kuchennej, co jest bardzo małą ilością. Duże ilości sodu ukryte są w produktach przetworzonych (pieczywo, przekąski, produkty mięsne, dania gotowe, fast-food), a także w produktach wędzonych, konserwowanych i serach dojrzewających. Warto w miarę możliwości ograniczać te produkty w diecie. 

Na diecie DASH zaleca się spożywanie dużej ilości chudego białka, pochodzącego m.in. z chudego mięsa, ryb, chudego nabiału, roślin strączkowych (fasola, soczewica itd) oraz orzechów i nasion. Poza tym, zaleca się zastąpienie białego pieczywa, makaronu i ryżu pełnoziarnistymi odpowiednikami.

Wiele badań naukowych potwierdziło skuteczność diety DASH. W jednym z nich u osób stosujących dietę DASH ciśnienie skurczowe obniżyło się średnio o 6 mm Hg (u niektórych nawet o 11 mm Hg), natomiast rozkurczowe średnio o 3 mm Hg. Efekt ten zaobserwowano już po 2 tygodniach. Dieta DASH daje zatem szybkie efekty w postaci obniżenia ciśnienia tętniczego u wielu osób. 

 

Aktywność fizyczna, która obniża ciśnienie

Regularna aktywność fizyczna może obniżyć ciśnienie krwi. Regularne ćwiczenia wzmacniają serce, co umożliwia mu pompowanie krwi z mniejszym wysiłkiem. To z kolei obniża nacisk na tętnice i prowadzi do niższego ciśnienia krwi. Ponadto, ćwiczenia pomagają utrzymać elastyczność naczyń krwionośnych, co zmniejsza opór przepływu krwi i obniża ciśnienie.

 

Ćwiczenia aerobowe, takie jak chodzenie, bieganie, jazda na rowerze, pływanie czy taniec, są szczególnie skuteczne w obniżaniu ciśnienia krwi. Ćwiczenia siłowe, takie jak podnoszenie ciężarów, mogą również przyczynić się do obniżenia ciśnienia krwi, zwłaszcza w połączeniu z ćwiczeniami aerobowymi.

 

Warto wprowadzić umiarkowany wysiłek fizyczny w ilości co najmniej 150 minut tygodniowo (np. szybki spacer) lub 75 minut tygodniowo intensywnej aktywności (np. bieganie). Oprócz treningu wytrzymałościowego warto uwzględnić co najmniej dwa dni w tygodniu treningu siłowego, obejmującego wszystkie główne grupy mięśni. Zaleca się też włączanie ruchu do codziennych czynności, np. wybieranie schodów zamiast windy, chodzenie na krótkie spacery w przerwach w pracy.

Regularna aktywność fizyczna jest jednym z najskuteczniejszych niefarmakologicznych sposobów na obniżenie ciśnienia krwi i poprawę ogólnego zdrowia sercowo-naczyniowego. Wprowadzenie regularnych ćwiczeń do codziennego życia może nie tylko obniżyć ciśnienie krwi, ale także poprawić samopoczucie, poziom energii i jakość życia.

 

Czy redukcja masy ciała może zmniejszyć ciśnienie? 

Nadwaga i otyłość są silnie związane z podwyższonym ciśnieniem krwi, a utrata nadmiernej masy ciała może prowadzić do jego obniżenia.

 

Redukcja masy ciała może znacznie odciążyć serce oraz poprawić funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Nadmiar tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicach brzucha, może zwiększać opór naczyń krwionośnych. Utrata wagi poprawia elastyczność naczyń i zmniejsza opór, co obniża ciśnienie krwi. Jest to jeden z wielu mechanizmów, dzięki którym redukcja nadmiernej masy ciała obniża ciśnienie tętnicze. 

 

W redukcji masy ciała może pomóc m.in dieta DASH oraz ujemny bilans kaloryczny, czyli spożywanie mniej kalorii niż wynosi nasze zapotrzebowanie. Można je obliczyć przy pomocy internetowych kalkulatorów zapotrzebowania energetycznego. 

 

Bardzo ważna jest również aktywność fizyczna, która oprócz tego, że sama w sobie może obniżać ciśnienie, to przyczynia się do tego dodatkowo przez redukcję masy ciała. Ruch generuje wydatek energetyczny, co oznacza, że “spalamy” więcej kilokalorii. Włączenie w życie regularnej aktywności fizycznej może znacznie wspomóc redukcję masy ciała.  

 

Aktywność fizyczna w trakcie odchudzania jest ważna ze względu na masę mięśniową. Utrata mięśni jest nieodłącznym elementem redukcji masy ciała. Włączając wysiłek, zwłaszcza oporowy, można zminimalizować ten efekt, nie tracąc dużej ilości tkanki mięśniowej, a pozbywając się głównie tkanki tłuszczowej. 

   

 

Te używki podwyższają ciśnienie

Spożywanie alkoholu w dużych ilościach może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi. Regularne picie alkoholu może również powodować długotrwałe problemy z ciśnieniem. W publikacji Tsura z 2000 r. zauważono, że nadmierne spożycie alkoholu przez 12 lat zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego o prawie 45%. 

 

Palenie tytoniu to powszechny czynnik ryzyka występowania nadciśnienia tętniczego. Co więcej, osoby palące papierosy mają wyższe ryzyko zgonu m.in z powodu chorób układu sercowo-naczyniowych. Ponadto, palenie tytoniu zmniejsza skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego oraz pogarsza kontrolę ciśnienia.  

 

Często słyszy się o tym, że kawa podnosi ciśnienie i osoby z nadciśnieniem tętniczym powinny przestać ją pić. Jednakże, kawa nie ma istotnego klinicznie wpływu na ciśnienie oraz na rozwój nadciśnienia tętniczego. Brytyjska Narodowa Służba Zdrowia (National Health Service, NHS) podkreśla, że nie ma związku między piciem kawy, a występowaniem nadciśnienia. 

 

Ponadto, amfetamina, kokaina i inne narkotyki również mogą zwiększać ciśnienie krwi i być niebezpieczne dla zdrowia. 



Styl życia dla prawidłowego ciśnienia krwi 

Jednym z ważnych elementów stylu życia jest odpowiednie zarządzanie stresem. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym jesteśmy coraz bardziej narażeni na bodźce stresowe. Zarówno częsty ostry, jak i przewlekły stres może przyczynić się do rozwoju nadciśnienia tętniczego u podatnych osób. 



Istnieje wiele różnych sposób na poprawę umiejętności zarządzania stresem. Ćwiczenia fizyczne mogą obniżać uczucie stresu, co również może przyczynić się do obniżenia ciśnienia krwi. 

 

Bardzo ważne jest zapobieganie nadciśnieniu tętniczemu. Do działań prewencyjnych oprócz diety i aktywności fizycznej należy też regularne kontrolowanie ciśnienia krwi oraz regularne badania kontrolne. Może to pomóc wcześnie rozpoznać podwyższone ciśnienie i móc leczyć. 



Źródła:

  1. Wiercińska M. (2022). Nadciśnienie tętnicze: przyczyny, objawy i leczenie. https://www.mp.pl/ (dostęp z 15.06.2024). 
  2. Malczewska-Malec M., Wnęk D. (2022). Dieta DASH - jadłospis, zasady. https://www.mp.pl/ (dostęp z 18.06.2024). 
  3. Cichocka A. Dieta DASH – gwiazda wśród diet. https://ncez.pzh.gov.pl/ (dostęp z 18.06.2024). 
  4. Williams B., Mancia G., Spiering W. i wsp: 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension. The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Society of Hypertension (ESH). European Heart Journal. 1–98.
  5. Tsuruta M, Adachi H, Hirai Y, i in. (2000). Association between alcohol intake and development of hypertension in Japanese normotensive men: 12-year follow-up study. Am J Hypertens. 13(5 Pt 1): 482–487.
  6. Surma S., Narkiewicz K. (2022). Palenie papierosów a ryzyko nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu krążenia. Przegląd literatury i badań klinicznych. Choroby Serca i Naczyń. 19(3): 93-107.
  7. Kaczyńska A., Gaciong Z. (2004). Stres psychiczny a nadciśnienie tętnicze. Choroby Serca i Naczyń. 1(1): 73–79.