Dzięki poprawie środowiska, sposobu żywienia, a zwłaszcza postępom we współczesnej medycynie, długość życia w rozwiniętym świecie stopniowo się wydłuża, ale nie towarzyszy temu równoczesne wydłużanie okresu dobrego zdrowia.

Aktywność fizyczna a starzenie się

W większości krajów rozwiniętych ma miejsce podstępny i niekontrolowany eksperyment biologiczny. Najdokładniej badany jest wpływ braku aktywności i przejadania się na procesy fizjologiczne człowieka, w tym starzenia się. Chociaż eksperyment nie zakończył się jeszcze w pełnym zakresie, jest już oczywiste, że te dwa kluczowe wybory stylu życia mają znaczący, szkodliwy wpływ na ludzkie zdrowie.

Można to zaobserwować w postaci zwiększonej zachorowalności i śmiertelności wynikającej z chorób cywilizacyjnych, w tym: chorób układu krążenia, otyłości, cukrzycy typu 2 i niektórych form nowotworów. Nieprzewidzianą konsekwencją tej stopniowej, niekontrolowanej zmiany jest milcząca akceptacja, że populacja siedząca w trybie osiadłym,  stanowi większość i jest stanem właściwym, domyślnym dla zapewnienia norm fizjologicznych.

W rezultacie percepcja procesu starzenia uległa zniekształceniu. Nie ma wątpliwości, że wraz z wiekiem następuje spadek funkcji fizjologicznych, o czym świadczą spadki wydajności nawet najbardziej aktywnych fizycznie, wysoko wytrenowanych sportowców-weteranów. Jednak spadek poziomu funkcjonalnego wielu układów u osób prowadzących siedzący tryb życia jest większy.

Zmiany anatomiczne mięśni szkieletowych 

Jak wspomniane zostało w pierwszej części artykułu, zmiany spowodowane starzeniem się dotykają większości układów w naszym ciele. Odnotowuje się również spadek funkcji mięśni w miarę postępu lat, nawet u sportowców, którzy rozbudowywali swoja muskulaturę przez wiele lat.

Główną przyczyną utraty siły i wytrzymałości mięśni, jest spadek masy mięśniowej. Związana z wiekiem, utrata mięśni jest fachowo nazywana sarkopenią. Mięsień dotknięty tym stanem, charakteryzuje się utratą własnej masy oraz naciekiem tkanki tłuszczowej i łącznej. Konsekwencjami tych procesów są pogorszenie funkcji skurczowej i metabolicznej włókien mięśniowych.

Sarkopenia jest procesem wieloczynnikowym, tym niemniej wiele czynników jest związanych z procesem starzenia się organizmu, jak np.: przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu, stres oksydacyjny, upośledzenie zdolności regeneracyjnych (dysfunkcja komórek satelitarnych u osób starszych) oraz odporność anaboliczna (zmniejszona synteza białek mięśniowych w odpowiedzi na pożywienie i ćwiczenia).

Na poziomie anatomicznym utrata mięśni u osób starszych jest związana z atrofią (zanikaniem) włókien szybko kurczących się (typ II). Dodatkowo uważa się, że ważną przyczyną utraty masy mięśni jest również utrata jednostek motorycznych. Badania histopatologiczne mięśni osób, które zawodowo uprawiały sporty wyczynowe, wskazują, ich mięśnie również podlegają tym procesom i są one nieuniknione. Porównanie wyników analizy histopatologicznej osób trenujących i tych cechujących się siedzącym trybem życia wykazało, że osoby ćwiczące cechują się lepszą siłą skurczową i większa mocą mięśni. Aktywność fizyczna zatem będzie prowadziła do hamowania utraty jednostek motorycznych w obrębie aktywnych i regularnie pracujących mięśni. 

Zmiany w biochemii mięśni

Każdy z nas zdaje sobie doskonale sprawę z tego, że nasze mięśnie szkieletowe są bardzo wrażliwe na pracę, jak i jej brak. Ćwiczenia fizyczne zwiększają potencjał metaboliczny mięśni poprzez zwiększenie ich możliwości oksydacyjnych oraz wrażliwości na insulinę.

Siedzący tryb życia, nieodpowiednia dieta i brak ruchu są nie tylko czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia groźnych chorób, lecz również przyspieszają zmiany w obrębie mięśni spowodowane postępującym wiekiem. Największy udział w biochemicznym starzeniu się mięśni mają: obniżona aktywność enzymów, mutacje w obrębie mitochondrialnego DNA oraz zmniejszona ekspresja niektórych białek mitochondrialnych. Jak już zostało wspomniane, trening jest jednym z najsilniejszych stymulantów biogenezy mitochondriów w obrębie włókien mięśniowych, a także chroni je przed niekorzystnym działaniem czasu również w aspekcie biochemicznym.

Jak zostać zdrowym na długo?

Bezapelacyjnie aktywność fizyczna, urozmaicona dieta, którą wspomaga reżim kaloryczny oraz ograniczenie siedzącego trybu życia, jest jednym z najsilniejszych bodźców zachowujących na dłużej nasze zdrowie na odpowiednim poziomie. Wybór takiego stylu życia wpływa holistycznie na działania wszystkich układów w naszym organizmie, zachowując na długie lata jego sprawne działanie oraz hamując skutki postępu lat. 


_____________________

Autor: Tomasz Domoradzki