Istnieje ścisła hierarchia wśród czynników wzrostu, hormonów oraz substancji aktywnych przyczyniających się do rozrostu i pogłębiania funkcji układu ruchu, zwłaszcza mięśni poprzecznie prążkowanych. Wśród badaczy toczą się rozległe dyskusję, która gama molekuł gra pierwsze skrzypce w fizjologii i biologii mięśni. Tym niemniej rodzina insulinopodobnych czynników wzrostu zyskała rangę najważniejszych substancji anabolicznych działających na terenie tkanki mięśniowej ze względu na swoje plejotropowe (wielotorowe) funkcje. Co warto wiedzieć na ten temat?

IGF - co to jest?

Insulinopodobny czynnik wzrostu I (IGF-I) jest peptydem, który odgrywa kluczową rolę podczas proliferacji, różnicowania i przetrwania komórek, sprawuje również inne specyficzne funkcje w tkankach. Powoduje on przerost mięśni szkieletowych poprzez stymulację syntezy białek wchodzących w skład mięśni, jednocześnie nie dopuszcza on do ich rozkładania. W tym procesie kluczową rolę odgrywa sygnalizacja dróg niższego rzędu, która nosi nazwę ścieżki ssaczego celu rapamycyny (mTOR, mammalian target of rapamycin) - kinazy S6 p70 – kDA (p70S6K) jak i również Forkhead box 01 (Fox01).

IGF-I powoduje hipertrofię miocytów głównie w mięśniach szkieletowych. W kulturach komórek C2C12, które stosowane są powszechnie jako modelowe miocyty in vitro, wywołuje on przerost miotub - wczesnych włókien mięśniowych. Myszy transgeniczne, które zostały pozbawione receptora IGF-I, wykazują ogólne zmniejszenie masy mięśniowej, a także liczby komórek mięśniowych. Dla kontrastu, gryzonie, które poprzez zastosowanie metod inżynierii genetycznej cechują się nadekspresją genu odpowiedzialnego za powstawanie IGF-I, charakteryzują się ponadprzeciętnym wzrostem mięśni szkieletowych. Informacje te wyraźnie wskazują iż, IGF-I to istotny regulator wzrostu miocytów.

Ćwiczenia fizyczne podwyższają wytwarzanie IGF-1!

Stwierdzono również lokalną ekspresję IGF-I podczas pracy mięśni towarzyszącej ćwiczeniom fizycznym. Sugeruje to udział tego czynnika w przeroście tej tkanki podczas wysiłku. Zauważono, że podczas aktywności fizycznej podwyższa się stężenie reaktywnych form tlenu (RFT) w tkance mięśniowej. Modulują one sygnalizacje wielu różnych czynników wzrostu, przez regulację stanu redoks.

W badaniach stwierdzono, że RFT  odgrywają znaczną rolę w sygnalizacji IGF-I przez co biorą udział w hipertrofii miocytów. Okazuje się, że insulinopodobny czynnik wzrostu I zwiększa produkcję RFT w miocytach C2C12. Komórki, które zostały potraktowane H2O2, donorem reaktywnych form tlenu, wykazywały wyższy stopień fosforylacji receptora IGF-I (IGF-IR) za sprawą insulinopodobnego czynnika wzrostu I.

Natomiast mioblasty poddawane działaniu antyoksydantów wykazywały odmienną reakcję, czyli spadek ufosforylowania tego receptora przez co w dalszej kolejności szlak sygnalizacji Akt, mTOR-p70S6K był hamowany (Anastasia-Evi Handayaningsih i wsp. 2011). Działanie antyoksydantów zmniejszyło fosforylację czynnika Forkhead box 01 z jednoczesnym uruchomieniem ekspresji genów atroginy I i Murf (muscle RING finger I), które są aktywowane podczas zaniku mięśni. Działanie antyoksydantów osłabiło również fosforylację IGF-IR przez inaktywację enzymu oksydazy fosforanu dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego 4 (Nox 4 ), który bierze udział w powstawaniu RFT. Fakt ten wskazuje na jego udział w regulacji sygnalizacji IGF-I.

IGF-1 hamuje katabolizm mięśni

Kolejnym kluczowym czynnikiem w prawidłowym funkcjonowaniu opisywanego szlaku sygnałowego jest białko – kinaza serynowo-treoninowa (Akt) . Jest ono niezbędne przy powstawaniu hipertrofii mięśni wywołanej IGF-I. Jego aktywacja indukuje rozrost miocytów in vivoIn vitro natomiast ekspresja jego zmutowanej wersji wywołuje zahamowanie przerostu komórek mięśniowych, który jest wywołany przez IGF-I. Dodatkowo w działaniu białka Akt pośredniczy ścieżka mTOR-p70S6K, poprzez zwiększenie syntezy peptydów.

W odwrotnej sytuacji, czyli podczas zaniku mięśni szkieletowych, który wywołany jest przez zwiększenie degradacji białek, zachodzi ekspresja peptydów takich jak: atrogina I i MuRFI oraz specyficznej dla mięśni ligazy ubikwitynowej E3. W tej sytuacji istotną rolę podczas zanikaniu miocytów i regulacji ekspresji wcześniej wymienionych czynników odgrywa Fox01. Za przykład mogą posłużyć tutaj transgenicznie zmienione myszy, które wykazują ekspresję Fox01. Cechują się one mniejszą masą mięśni w porównaniu z niezmienionymi osobnikami z miotu.

Aktywacja Akt oraz traktowanie miocytów IGF-I promuje transport czynnika Fox01 z jądra komórek mięśniowych do ich cytoplazmy. Przez co zachodzi osłabienie rozpoczynania transkrypcji atroginy I i MuRFI. IGF-I za pośrednictwem szlaku mTOR i uaktywnienie białka Akt wykazuje negatywne działanie na ekspresję atroginy I i MuRF I, niezależnie od szlaku Fox01. Sytuacja ta jest wystarczająca do zahamowania degradacji białek w organizmie mysim, przez co gryzonie z zatrzymanym szlakiem Fox01 wykazują przerost mięśni szkieletowych. 

IGF-1 spala tłuszcz?

Z raportu Fukuoka et al. (2010) można wywnioskować, iż reaktywne formy tlenu zatrzymują insulinozależne wchłanianie glukozy przez adipocyty. Sugeruje to ważną rolę odgrywaną przez RFT w działaniu insulinopodobnego czynnika wzrostu I zależnie od tkanki. Poprzez zahamowanie wychwytu glukozy nie jest możliwa akumulacja materiału zapasowego przez adipocyty w białej tkance tłuszczowej. Wiąże się to z uwalnianiem trójglicerydów i finalnie zmniejszenie procentowego udziału tej tkanki w organizmie. 

Bez wolnych rodników nie ma wzrostu mięśni?

Z badań dotyczących roli reaktywnych form tlenu w sygnalizacji i działaniu IGF-I na miocyty wynika, że regulują one aktywację receptora swoistego dla insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-IR) zależną od IGF-I. Aby tego dowieść, na początku potrzebna była identyfikacja drogi wewnątrzkomórkowego generowania RFT w odpowiedzi na IGF-I. W tym celu inkubowano miocyty C2C12 w obecności barwnika, który jest czuły na reaktywne formy tlenu.

Z tego doświadczenia wynika, że IGF-I znacznie zwiększa produkcję tych form tlenu w komórkach mięśniowych. Receptory IGF-IR i receptor insuliny (IR) wykazują bardzo podobne funkcje i budowę, lecz różni je fakt iż, IGF-I wiąże się z IR z około 100-krotnie mniejszym powinowactwem niż z IGF-IR. Aby to zauważyć przeprowadzono badanie stanu fosforylacji obu tych receptorów przez potraktowanie komórek insulinopodobnym czynnikiem wzrostu I. Wykazano że IR nieznacznie tylko był fosforylowany przez IGF-I. Wynika z tego fakt iż, w miocytach głównie aktywowane są swoiste receptory dla tego czynnika. Wiadomo też, że kiedy IGF-IR wiąże się z ligandem ulega autofosforylacji która wywołuje szereg czynności które w konsekwencji wywołują aktywację sygnałów niższego rzędu. Udowodniono również, że zmiany w poziomach RFT wpływają na fosforylację tyrozyny w receptorze IGF-I. Reaktywne formy tlenu znacznie zwiększają częstotliwość tego procesu, natomiast antyoksydanty mają odwrotne działanie. Wniosek idący z tych faktów wskazuje, że RFT pośredniczą w aktywacji sygnalizacji IGF-I w miocytach C2C12.

Przeprowadzono również szereg badań nad tym czy RFT mają wpływ na hipertrofię mięśni którą wywołuje IGF-I. Kiedy komórki mięśniowe zostały potraktowane antyoksydantami ich przerost w odpowiedzi na IGF-I był w znacznym stopniu zahamowany, wskazując iż RFT są niezbędne do wystąpienia hipertrofii w odpowiedzi na insulinopodobny czynnik wzrostu I. Badacze przeprowadzili również szereg czynności wyjaśniających źródła RFT w komórkach. W swoich dochodzeniach zanotowali iż inhibitor oksydazy NADPH powoduje znaczny spadek fosforylacji tyrozyny w receptorach IGF-I. Oznaczało to iż oksydaza NADPH bierze udział w regulacji szlaku insulinopodobnego czynnika wzrostu I. Sprawdzono później który członek tej rodziny ulega najczęściej ekspresji w miocytach. Badania wskazały że jest to Nox4. Zahamowanie działania tego enzymu w komórkach mięśniowych skutkuje około 40% spadkiem poziomu białek oraz znaczne osłabienie stopnia fosforylacji receptorów IGF-I. Przerost mięśni spowodowany wysiłkiem fizycznym może być wynikiem wzrostu wrażliwości mięśni na IGF-I wzmocnionym przez RFT (Anastasia-Evi Handayaningsih i wsp. 2011). 

_______________

Autor: Tomasz Domoradzki