0,00 zł
Brak produktów w koszyku.
Najpopularniejsze artykuły
Zawodowi sportowcy wykonują specjalistyczne badania minimum 2 razy w ciągu roku. Są to różne badania, nie tylko krwi. W sporcie tzw. wysoko kwalifikowanym wymaga się często właśnie bardziej szczegółowych badań niż w przypadku chociażby amatorów. W przypadku sportowca-amatora nie ma konieczności posiadania rozszerzonych badań krwi, ale na pewno należy się badać! Jakie badania powinien zrobić sportowca amator?
Dlaczego warto zrobić badania?
Jak przygotować się do badań?
Pakiety badań dla sportowców
Badania hormonalne dla sportowców
Badanie testosteronu i kortyzolu
Poziom żelaza u sportowców
Jak ocenić poziom uszkodzenia mięśni?
Jakie badania warto zrobić u sportowca?
Osoby uprawiające sport amatorsko również powinny wykonywać badania. Nie tylko profesjonalni sportowcy powinni oceniać stan swojego zdrowia z uwzględnieniem czynnika sportu. Po co zatem wykonywać badania - nie tylko krwi, ale także wysiłkowe?
Okresowe badania krwi dają obraz na takie czynniki jak:
Ocena intensywności jednostek treningowych.
Ocena wielkości obciążenia treningowego.
Zapobieganie stanom przeciążenia i przetrenowania.
Ocena zdolności restytucyjnych organizmu zawodnika.
Są to bardzo istotne parametry, które nie tylko odzwierciedlają stan zdrowia, ale również dają możliwość oceny aktualnych metod treningowych, żywienia czy suplementacji.
Przeprowadzane okresowo w sporcie badania obejmują ogólną ocenę stanu zdrowia oraz ewentualne wykrywanie niedoborów czy badania dodatkowe ukierunkowane na monitorowanie efektów leczenia lub wyrównywania wspomnianych niedoborów. Są również badania monitoringowe oceniające reakcję organizmu zawodników na wysiłek fizyczny (podczas wyjazdów na zawody, zgrupowania, czy różne testy wydolnościowe).
Badania okresowe wykonuje się najczęściej 2 razy do roku (lub nawet 3). Jak się do nich przygotować? Przygotowując się do badań w danym okresie treningowym sportowiec powinien wykonać je najpóźniej 1 – 2 dni po lekkim treningu. Na ten czas również należy wyłączyć ewentualną suplementację dodatkową, skonsultować czy dane leki nie wpłyną na wyniki badań oraz prowadzić normalną dietę bez wszelkich skrajności. Pobranie krwi odbywa się w godzinach porannych 7:00 – 9:00.
Zaczynamy zawsze od podstaw, stąd morfologia to podstawowe badanie krwi pozwalające w sposób kompleksowy ocenić stan zdrowia. Dzięki ocenie parametrów w układzie biało i czerwonokrwinkowym oraz ocenie płytek krwi możemy przysłowiowo „pójść dalej” i dokonać diagnostyki pogłębiając badania.
W Polsce badania krwi można wykonać prywatnie w wielu placówkach oferujących komercyjnie różne panele „badań dla sportowców”. Są one dostępne w różnych cenach, w zależności ile parametrów jest oznaczanych.
Sportowe kadry narodowe oraz zawodnicy objęci szkoleniem „w systemie centralnym” pojawiają się regularnie np. w Instytucie Sportu w Warszawie, gdzie specjalistyczna kadra pracowników przeprowadza badania oraz dokładnie opisuje dane przypadki.
Przykładowe pakiety badań dla sportowca:
„Minimalny” panel badań obejmuje często:
– morfologię (CBC), OB (ESR) lub CRP,
– glukozę, kinazę kreatynową (CK, CPK), aminotrasferazę alaninową (Alat, GPT),
– kreatyninę, zdolność wiązania żelaza (TIBC, UIBC).
„Podstawowy” panel badań obejmuje:
– jonogram: sód, potas, wapń, magnez,
– białko całkowite, mocznik, glukozę,
– CK, GOT, GPT,
– bilirubinę całkowitą, TIBC (UIBC).
Panel badań „dodatkowych” zaś zawiera oznaczenie: retikulocyty (RETIC), albuminy, fosfatazę alkaliczną (ALP), γ-glutamylotransferazę (GGT, GGTP), profil lipidowy: cholesterol całkowity, HDL, LDL, triglicerydy, kreatyninę, kwas moczowy, ferrytynę, ogólne badanie moczu, witaminę D.
Jakie hormony powinien badań sportowiec? W praktyce sportowej często wymienianymi hormonami są: TSH, ft4, testosteron, kortyzol. Są również inne hormony, które możemy oznaczyć.
O tym, które warto oznaczyć powinien decydować lekarz czy inna osoba, która nas prowadzi (posiadająca odpowiednie kwalifikacje).
Badania w kierunku przetrenowania (np. stosunku testosteronu do kortyzolu) mogą być zasadne u osób, które trenują bardzo ambitnie, kontrolując proces treningowy i regenerację. Odniesienie się bowiem przez specjalistę może pomóc sprecyzować poznać powód przetrenowania oraz dać wskazówki i zalecenia.
Podobnie może być w praktyce badań w kierunku problemów z tarczycą np. u kobiet. Jeśli już „poszerzamy” pakiet, zadbajmy o to, aby wyniki interpretował i omawiał specjalista. Wyjście z badaniami i działanie na własną rękę nie ma często sensu, a nawet może być niebezpieczne.
Badanie testosteronu i badanie kortyzolu przeprowadza się w celu sprawdzenia, czy zawodnik jest przetrenowany lub zbliża się do tego momentu. W literaturze istnieje >200 oznak, z którymi można powiązać przetrenowanie.
Jak rozpoznać przetrenowanie? Można je rozpoznać na przykład po objawach: spadek masy ciała (w tym masy mięśni tkanki tłuszczowej), wzrost tętna spoczynkowego, zaburzenia snu i nastroju, przewlekłe zmęczenie, częste infekcje górnych dróg oddechowych oraz infekcje wirusowe i bakteryjne.
Pamiętajmy, że w sporcie przetrenowanie (ang. overtraining) różni się od przeciążenia / przemęczenie (ang. overreaching). W przypadku tego pierwszego forma sportowa jest słabsza przez dłuższy czas i kumuluje się wcześniej znaczna ilość obciążeń treningowych. Pewne wskaźniki (WRAK – wskaźnik równowagi anaboliczno-katabolicznej) potwierdzają ogrom obciążeń i przetrenowanie, a powrót do mocnego treningu trwa od kilku do kilkunastu miesięcy.
Przeciążenie to natomiast krótkotrwały spadek formy sportowej i dyspozycji zawodniczej, powrót jest krótszy i może trwać kilka dni czy tygodni.
Ciężki i wyczerpujący trening i brak regeneracji może wpływać na problemy z testosteronem (hormon anaboliczny warunkujący procesu budowy i także regeneracji). Rośnie także poziom kortyzolu, czyli hormonu katabolicznego (hormonu stresu). Ich nieprawidłowy stosunek względem siebie może świadczyć o ryzyku lub już wystąpieniu przetrenowania.
Brak równowagi między pracą a procesami odnowy regeneracji prowadzi do spadku formy sportowej, samopoczucia i motywacji treningowej. W takiej sytuacji wymagane jest często leczenie, poprawa składu ciała, praca nad dietą i wprowadzenie ewentualnej suplementacji.
Jako ciekawostkę warto dodać, aby przeanalizować nie tylko krew, ale również dziennik żywieniowy w celu oceny ewentualnych niedoborów. Warto ocenić nie tylko kaloryczność i zapotrzebowanie energetyczne, ale poziom wapnia, żelaza, magnezu, potasu, sodu, selenu, cynku.
W praktyce sportowej bardzo często spotyka się problemy z gospodarką żelaza. Dotyczy to szczególnie kobiet, choć mężczyźni (szczególnie trenujący dyscypliny wytrzymałościowe) mogą być także narażeni na ten problem. W takim wypadku niezbędna jest często poszerzona diagnostyka.
Wymagana jest wówczas nie tylko morfologia, ale także oznaczenie retikulocytów (RETIC), ferrytyny, wskaźnika zdolności wiązania żelaza (TIBC, UIBC) i receptora transferyny (sTfR) oraz wynik pomiaru żelaza całkowitego.
W I stadium może dochodzić tylko do utajonego niedoboru żelaza, co jest związane z powolnym i stopniowym zmniejszaniem się zapasów żelaza (IRON DEFICIENCY – ID). W II etapie stadium występuje erytropoeza niedoborowa, gdzie ujawniają się erytrocyty o cechach niedoboru żelaza (IRON DEFICIENCY ERYTHROPOIESIS – IDE). W ostatnim, III stadium występuje już jawna niedokrwistość z niedoboru żelaza (IRON DEFICIENCY ANEMIA – IDA).
Ważnym parametrem świadczącym o skuteczności interwencji żywieniowej czy interwencji związanej z wprowadzeniem leczeniem np. żelazem w płynie / kapsułkach, itd. jest oznaczenie poziomu ferrytyny (swojego rodzaju „magazynu żelaza”).
Możemy wymienić kilka oznaczeń mogących mieć pośredni wpływ na diagnozowanie np. przetrenowania (poza wskaźnikiem T/C). Mogą być to oznaczenia kinazy kreatynowej. Kinaza jednak potrzebna jest do oznaczeń regularnie niż jednorazowo, bo ma tendencje osobnicze (zawodnik może być wyżej i niżej kinazowy), a wykryć może to często dobry diagnosta, lekarz czy trener – oni posiadają wyniki regularnych oznaczeń i skali obciążeń. Wnioski są wtedy bardziej pewne.
Kinaza mierzy bardziej wpływ obciążeń treningowych na układ mięśniowy mogąc zapobiegać stanom przeciążenia i przetrenowania (jeśli badamy ją regularnie, szybko wyciągamy wnioski). Pośrednia ocena np. tętna porannego, ocena bolesności mięśni, ocena samopoczucia, nastroju, apetytu, zmęczenia, częstotliwości infekcji czy poziomu motywacji także może być dobrym subiektywnym prognostykiem przemęczenia czy przetrenowania.
To jaki panel badań wybrać decydować powinien najlepiej specjalista, który zna nasz proces treningowy. Możemy wydać więcej pieniędzy na badania i tak naprawdę nie skorzystać z tego nie mając pojęcia o interpretacji wyników. Robiąc to na własną rękę zadbajmy w takim wypadku o kolejną wizytę u specjalisty, w takim wypadku lekarza sportowego (ze specjalizacją medycyny sportowej). Pozwoli nam poznać ocenę specjalisty i wdrożyć niezbędne działania, poprawiając dietę, trening i regenerację.
W artykule nie wspomnieliśmy o badaniach poza krwią, np. EKG spoczynkowe lub wybranych testach wydolnościowych, czy ocenie składu ciała, które również mogą pomóc sportowcom.
_______________
Autor: Łukasz Jaśkiewicz
Potrzebujesz fachowej porady lub informacji na temat Twojego zamówienia?
