Czy margaryna jest zdrowsza od masła?
Od kilku lat toczą się dyskusje na temat tego czy zdrowsza jest margaryna czy masło. Obie strony sporu mają rację w pewnym stopniu. Trudno jest jednak jednoznacznie odpowiedzieć który z produktów jest “zdrowszy” - obydwa produkty mają wady i zalety. Problem jest w tym, że skład i jakość margaryn uległa dużym zmianom na przestrzeni ostatnich lat. Niegdyś na rynku można było kupić wyłącznie margaryny w kostce, pełne tłuszczów trans, teraz dostępne są zdrowsze, miękkie margaryny z tłuszczów roślinnych. Stąd może wynikać mylne zdanie na ich temat.
Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć się, które smarowidło jest zdrowsze oraz dla kogo lepsza będzie margaryna, a dla kogo masło.
W artykule:
- Czy masło jest zdrowe?
- Czy margaryna jest zdrowa?
- Margaryna czy masło - co wybrać?
Czy masło jest zdrowe?
Masło jest to wysokotłuszczowy produkt, powstały w wyniku zmaślania pasteryzowanej śmietanki (słodkiej) lub śmietany (ukwaszonej), czyli jest otrzymywany z mleka. Masło zawiera między 80%, a 90% tłuszczu mlecznego.
Masło to najstarszy tłuszcz przeznaczony do smarowania pieczywa. Z pewnością wielu z nas nie wyobraża sobie bez niego dnia. Jest produktem o wysokiej smakowitości.
Masło składa się przede wszystkim z tłuszczu. Z tego powodu dostarcza dość dużo energii, bo ponad 700 kcal. Ponad 80% stanowi tłuszcz ogółem, natomiast ok 50-60% to nasycone kwasy tłuszczowe (SFA). Masło jest też źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, m.in witaminy D i A. Masło jest też bogatym źródłem cholesterolu pokarmowego.
Zdecydowanie najsłabszą stroną masła, pod kątem wpływu na zdrowie, jest wysoka zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych. Należy spożywać ich tak mało, jak to możliwe. Na ich miejsce należy zwiększyć spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych, występujących głównie w tłuszczach roślinnych (oleje roślinne, orzechy, nasiona). Nasycone kwasy tłuszczowe powodują zwiększenie cholesterolu LDL we krwi, który przyczynia się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego (m.in. miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca).
Masło jest też źródłem krótkołańcuchowych nasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas masłowy. Mogą one działać przeciwzapalnie na organizm. Ponadto, są ważne w leczeniu nieswoistych chorób zapalnych jelit, ponieważ korzystnie wpływają na nabłonek jelitowy.
Tłuszcz mleczny, czyli ten z którego wykonane jest masło, zawiera też CLA, czyli sprzężone dieny kwasu linolowego. Wydaje się, że mogą one być elementem prewencji niektórych nowotworów oraz miażdżycy. Dodatkowo, istnieją doniesienia, że CLA mogą wspierać utratę masy ciała. Niemniej, masło jest produktem kalorycznym, a zawartość w nim CLA nie jest odpowiednio duża, by mogła doprowadzić do spadku masy ciała. Zatem masło samo w sobie raczej nie będzie istotnie przyczyniało się do redukcji masy ciała.
Czy margaryna jest zdrowa?
Według informacji na stronie gov.pl margaryna to produkt otrzymywany z tłuszczów roślinnych lub zwierzęcych, który zawiera między 80 %, a 90 % tłuszczu. Zwykle są to utwardzone oleje roślinne, m.in rzepakowy i słonecznikowy.
Zamiennie do margaryn często stosuje się nazwę “masło roślinne”, jednak nie jest ona prawidłowa. Masło bowiem jest to produkt wykonany z mleka krowiego. Bardziej odpowiednią nazwą tego smarowidła roślinnego jest margaryna.
Wyróżnia się dwie główne grupy margaryn - twarde i miękkie. Margaryny twarde (w kostkach) powstają w wyniku uwodornienia i są wykorzystywane głównie w cukiernictwie i do smażenia. Natomiast margaryny miękkie (kubkowe) zwykle powstają w wyniku estryfikacji. Te produkty wykorzystywane są do smarowania pieczywa.
Największy zarzut w stronę margaryn to rzekoma duża zawartość szkodliwych tłuszczów trans. To stwierdzenie wzięło się stąd, że dawne margaryny rzeczywiście miały ich dużo, margaryny twarde wciąż mają ich stosunkowo sporo. Jednakże, rynek się zmienia. Powstało wiele margaryn o bardzo dobrym składzie, które śmiało można stosować w codziennej diecie.
Izomery trans kwasów tłuszczowych rzeczywiście mają niekorzystny wpływ na zdrowie ludzi. Przyczyniają się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, poprzez niekorzystny wpływ na lipidogram. Mogą też zwiększać ryzyko niektórych nowotworów oraz otyłości brzusznej. Spośród wszystkich tłuszczowych smarowideł zwykle najwięcej tłuszczów trans znajduje się w margarynach twardych (ale niektórych). Natomiast margaryny miękkie mają ich bardzo małą ilość - nawet mniejszą niż masło! Większość margaryn jest zatem produkowana metodą estryfikacji, dzięki czemu zawierają mało tłuszczów trans.
Margaryna czy masło - co wybrać?
Biorąc pod uwagę profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych, lepszym wyborem może być margaryna, która jest tłuszczem pochodzenia roślinnego. Jednakże, nie oznacza to, że od masła dostaje się choroby serca. W zdrowej, różnorodnej diecie jest miejsce zarówno dla masła, jak i margaryny. Ważne jest to, by źródłami tłuszczu w codziennej diecie były w większości tłuszcze roślinne.
W hipercholesterolemii (zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi) zaleca się ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych. Zważywszy, że masło jest bogatym źródłem tych tłuszczów, nie będzie ono odpowiednim źródłem tłuszczu w dyslipidemiach.
Masło (700 kcal / 100g) może mieć nawet dwukrotnie wyższą kaloryczność niż margaryna (300-400 kcal / 100g). Z tego powodu margaryna może być lepszym wyborem w kontekście utrzymania prawidłowej masy ciała oraz zapobieganiu otyłości.
Podsumowując, z wielu powodów miękka margaryna może być zdrowszym wyborem niż masło. Jednakże, w zdrowej diecie może znaleźć się również masło, o którym nie można powiedzieć, że jest “niezdrowe”.
Źródła:
- Okręglicka K, Mojska H, Jarosz A, Jarosz M. (2017). Skład kwasów tłuszczowych, w tym izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych w wybranych tłuszczach spożywczych dostępnych w Polsce. Żywienie Człowieka i Metabolizm. 44(1): 5-17.
- Wnęk D. (2023). Masło czy margaryna - co jest zdrowsze? https://www.mp.pl/ (dostęp z 23.04.2024).
- Ostrowska K. (2020). Masło czy margaryna? Tłuszcze do smarowania przeznaczone do spożycia przez ludzi. Wojewódzki Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w Olsztynie. Wiedza i Jakość nr 2 (59): 24-25. https://www.gov.pl/ (dostęp z 23.04.2024).