Jak najlepiej brać kofeinę?
Kofeina dla sportowców: porady i zalecenia

Kofeina (inaczej 1,3,7-Trimetyloksantyna) jest jedną z najlepiej przebadanych substancji ergogenicznych w sporcie. W latach 1984 – 2004 była nawet zakazana do stosowania podczas zawodów (ale w dawkach przekraczających 12 lg mL-1 w moczu). Kofeina jest w sporcie skuteczna dzięki różnym mechanizmom działania, a najczęściej wspomina się o blokowaniu receptorów dla adenozyny w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, gdzie kofeina działa jako konkurencyjny receptor, antagonista adenozyny. Zmniejsza to pobudzenia i aktywności nerwową przez adenozynę. Kofeina stymuluje również wydzielanie adrenaliny (zmienia wykorzystanie substratów), zwiększa uwalnianie jonów komórkowych i zmniejsza odczuwanie bólu.

   

Ile kofeiny brać?
Ogólne zalecenia spożycia

Ogólne zalecenia spożycia kofeiny w kontekście wyników sportowych sportowych podają spożycie 3–6 mg / kg masy ciała kofeiny na około 60 minut przed startem / ćwiczeniami. Wyższe dawki kofeiny (>6 – 9 mg / kg masy ciała) nie mają żadnych dodatkowych korzyści w kontekście wyników sportowych. (Brooks i wsp. 2016)

  

Kofeina przed ćwiczeniami czy w trakcie?
Badania i wskazówki

W badaniu (Spriet i wsp. 2014) okazało się, że np. niższe dawki kofeiny (ok. 3 mg / kg masy ciała) mogą także działać ergogenicznie. Zazwyczaj kofeinę sugeruje się spożyć ok. 60 minut przed startem / ćwiczeniami. Wszystko dotyczące kofeiny i jej działania zależy jednak również od czasu trwania zawodów w których startujemy. Owszem większość rywalizacji sportowych zamyka się w 60 – 120 minutach.

Okres półtrwania kofeiny to około 4 godzin (a nawet 1,5 – 10 godzin). (Graham i wsp. 2001) Ale co w przypadku, kiedy start trwa 3 – 8 godzin? W innym badaniu (Cox i wsp. 2002) stwierdzono, że nawet dawka 6 mg / kg masy ciała przed startem nie była skuteczniejsza niż dawka kofeiny podzielona na 6 dawek (po 1 mg / kg masy ciała) podczas trwania wysiłku. W oparciu o tą pracę, np. podczas dłuższych wysiłków warto rozważyć np. podzielenia dużej dawki kofeiny na cały trwający start (triathlon, kolarstwo, inne długie aktywności sportowe) lub zastosowanie połowy dawki np. 3 mg / kg masy ciała ok. 60 minut przed startem i stosowanie pozostałych mniejszych dawek podczas startu. Dobrą praktyką może być np. sięgnięcie po żel z kofeiną (zawiera on od 50 mg do nawet 175 mg kofeiny w saszetce) przed i w trakcie zawodów. Smak słodki żelu może pomóc lepiej tolerować kofeinę (naturalnie jest ona gorzka).

Kiedy dokładnie brać kofeinę? Zależy też od samej formy kofeiny, więc kofeina z guarany (fiolka guarany w płynie) może zadziałać szybciej, podobnie jak kofeina w żelu (np. żel energetyczny z kofeiną) czy gumy do żucia, niż np. spożycie kapsułki z kofeiną. Testuj kofeinę przed startem na około 45 – 120 minut. Wyciągaj wnioski z różnych strategii suplementacji kofeiną.

 

A może brać kofeinę tylko w dalszej części zawodów?

Może się okazać, że korzystny efekt suplementacji kofeiną wzrasta wraz z wydłużaniem się czasu trwania próby wysiłkowej! Kofeina, im bliżej mocnego zmęczenia (dalszy czas wyścigu) może działać korzystniej. W praktyce tłumaczyło by to pogląd, że np. u sportowców wytrzymałościowych zauważa się pozytywne jej działanie dzięki stosowaniu na trasie. Część praktyków więc spożywa ją na trasie np. w 2 części zawodów lub dzieli dawką na przed zawodami i na końcowej części zawodów wielogodzinnych. W tym wypadku polecamy testować różne smaki żeli z kofeiną, ponieważ bardzo duże zmęczenie na trasie może modyfikować percepcję smaku. Warto testować więc żele kofeinowe o smaku jabłkowym, coli, grejpfruta, czarnej porzeczki, cappucino oraz innych oferowanych na rynku, by znaleźć odpowiedni smak i tolerancję dla siebie. Dosypywanie naturalnie gorzkiej kofeiny np. wysypując ją z kapsułki i dosypując ją do napoju nie zawsze się sprawdza (nie zachęca przy tym do picia napoju). Rozważ też dodatki kofeiny do batona, ale tu także zwróć uwagę na smak. Warto testować wszystkie oferowane produkty.

 

Czy dawka kofeiny musi być stała? A co z zależnościami indywidualnymi?

Dawka kofeiny na pewno musi być zależna od masy ciała sportowca (podobnie jak inne dawki składników odżywczych). Kofeina na 1 kg masy ciała sportowca to prawie idealny sposób. Jednak na dawkę kofeiny wpływają także inne czynniki. W badaniach znaleźć można różne zależności:

  • Wiek: Kofeina podnosi tętno bardziej u młodszych sportowców.
  • Płeć: Kobiety wykazują większą wrażliwość na kofeinę. Odziedziczony metabolizm:
  • Odziedziczony metabolizm: Niektórzy sportowcy metabolizują kofeinę inaczej.

Różnice genetyczne mogą wpłynąć na to, jak organizm metabolizuje kofeinę, co może mieć wpływ na indywidualną reakcję na tę substancję. Oznacza to, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi, jaką dawkę kofeiny należy przyjąć przed zawodami, ponieważ każdy organizm może inaczej przyswajać i reagować na tę substancję. Ważne jest eksperymentowanie z różnymi dawkami i formami suplementacji, aby znaleźć optymalną strategię dla siebie.

Kofeina z innymi suplementami - jak łączyć? Skuteczne połączenia dla lepszych wyników.

Kofeinę często łączy się z innymi stymulantami, np. w popularnych suplementach przedtreningowych. Dobrym pomysłem jest dostosowanie dawki kofeiny w suplemencie do indywidualnych potrzeb i tolerancji organizmu. Przedtreningówka może zawierać różne ilości kofeiny, dlatego warto zacząć od mniejszych dawek i monitorować reakcję organizmu. Istotne jest także zwrócenie uwagi na odpowiednią ilość węglowodanów w diecie przed intensywnym treningiem, ponieważ mogą wpłynąć na skuteczność kofeiny.

 

Podsumowanie: Kofeina w sporcie - jak dostosować dawkę?

Kofeina może być użytecznym narzędziem dla różnych sportowców, niezależnie od dyscypliny. Dostosowanie odpowiedniej dawki kofeiny jest kluczowe dla uzyskania najlepszych wyników w treningu i zawodach. Badania nad wpływem kofeiny na organizm są nadal prowadzone, co pozwoli w przyszłości na jeszcze lepsze dopasowanie dawki kofeiny do indywidualnych potrzeb sportowców. Ważne jest także monitorowanie reakcji organizmu na kofeinę oraz eksperymentowanie z różnymi formami suplementacji, aby znaleźć optymalny sposób jej stosowania. Konsultacja z dietetykiem lub specjalistą ds. suplementacji może być pomocna w doborze właściwej dawki kofeiny.

   

Źródła:

  1. Guest NS, VanDusseldorp TA, Nelson MT, Grgic J, Schoenfeld BJ, Jenkins NDM, Arent SM, Antonio J, Stout JR, Trexler ET, Smith-Ryan AE, Goldstein ER, Kalman DS, Campbell BI. International society of sports nutrition position stand: caffeine and exercise performance. J Int Soc Sports Nutr. 2021 Jan 2;18(1):1
  2. Pickering C, Kiely J. Are the Current Guidelines on Caffeine Use in Sport Optimal for Everyone? Inter-individual Variation in Caffeine Ergogenicity, and a Move Towards Personalised Sports Nutrition. Sports Med. 2018 Jan;48(1):7-16
  3. Grgic J, Pickering C, Bishop DJ, Del Coso J, Schoenfeld BJ, Tinsley GM, Pedisic Z. ADOR2A C Allele Carriers Exhibit Ergogenic Responses to Caffeine Supplementation. Nutrients. 2020 Mar 11;12(3):741
  4. Cox GR, Desbrow B, Montgomery PG, Anderson ME, Bruce CR, Macrides TA, Martin DT, Moquin A, Roberts A, Hawley JA, Burke LM. Effect of different protocols of caffeine intake on metabolism and endurance performance. J Appl Physiol. 2002;93(3):990–9
  5. Graham TE. Caffeine and exercise: metabolism, endurance and performance. Sports Med. 2001;31(11):785–807
  6. Goldstein E, Jacobs PL, Whitehurst M, Penhollow T, Antonio J. Caffeine enhances upper body strength in resistance-trained women. J Int Soc Sports Nutr. 2010;7(1):18
  7. Brooks JH, Wyld K, Chrismas BC. Caffeine supplementation as an ergogenic aid for muscular strength and endurance: a recommendation for coaches and athletes. J Athl Enhanc. 2016;5(4)
  8. Ganio MS, Klau JF, Casa DJ, Armstrong LE, Maresh CM. Effect of caffeine on sport-specific endurance performance: a systematic review. J Strength Cond Res. 2009;23(1):315–24
  9. Goldstein ER, Ziegenfuss T, Kalman D, Kreider R, Campbell B, Wilborn C, Taylor L, Willoughby D, Stout J, Graves BS, Wildman R. International society of sports nutrition position stand: caffeine and performance. J Int Soc Sports Nutr. 2010;7(1):5
  10. Gu L, Gonzalez FJ, Kalow W, Tang BK. Biotransformation of caffeine, paraxanthine, theobromine and theophylline by cDNAexpressed human CYP1A2 and CYP2E1. Pharmacogenetics. 1992;2(2):73–7. 39
  11. Sachse C, Brockmo¨ller J, Bauer S, Roots I. Functional significance of a C ? A polymorphism in intron 1 of the cytochrome P450 CYP1A2 gene tested with caffeine. Br J Clin Pharmacol. 1999;47(4):445–9
  12. Cornelis MC, El-Sohemy A, Kabagambe EK, Campos H. Coffee, CYP1A2 genotype, and risk of myocardial infarction. JAMA. 2006;295(10):1135–41
  13. Palatini P, Ceolotto G, Ragazzo F, Dorigatti F, Saladini F, Papparella I, Mos L, Zanata G, Santonastaso M. CYP1A2 genotype modifies the association between coffee intake and the risk of hypertension. J Hypertens. 2009;27(8):1594–601
  14. Blanchard J, Sawers SJ. The absolute bioavailability of caffeine in man. Eur J Clin Pharmacol. 1983;24(1):93-8
  15. Shen JG, Brooks MB, Cincotta J, Manjourides JD. Ustalenie związku między wpływem kofeiny a czasem trwania zawodów sportowo-wytrzymałościowych na czas: przegląd systematyczny i metaanaliza. J Sci Med Sport. 2018
  16. Cox GR, Desbrow B, Montgomery PG, Anderson ME, Bruce CR, Macrides TA i in. Wpływ różnych protokołów przyjmowania kofeiny na metabolizm i wydolność wytrzymałościową. J Appl Physiol (1985) 2002; 93 (3): 990–999