Cukrzyca to grupa zaburzeń metabolicznych, którym towarzyszy hiperglikemia, czyli zbyt wysoki poziom cukru we krwi. Jej główną przyczyną jest defekt działania lub wydzielania insuliny. Odpowiednie, kompleksowe leczenie cukrzycy jest bardzo ważne, ponieważ przewlekle podwyższone stężenie glukozy może powodować wiele niebezpiecznych powikłań.

 

Typów cukrzycy jest wiele. Najczęściej występują cukrzyca typu 1 i typu 2. W obydwu występuje hiperglikemia, jednakże z innego powodu, inny jest mechanizm choroby oraz metody leczenia. Warto wiedzieć na jaki typ się choruje, by móc efektywniej leczyć.

 

W artykule:

  • Różnica pomiędzy cukrzycą typu 1, a cukrzycą typu 2
  • Cukrzyca typu 1 - leczenie
  • Cukrzyca typu 2 - leczenie
  • Dieta w cukrzycy

 

Różnica pomiędzy cukrzycą typu 1, a cukrzycą typu 2

Cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2 to choroby metaboliczne, które pochodzą z jednej grupy chorób, jednak różnią się m.in przyczyną, czy też sposobem leczenia. Hiperglikemia, która im towarzyszy, jest wynikiem zaburzonej pracy lub produkcji insuliny.

 

Insulina to hormon, który pozwala komórkom organizmu ludzkiego na pobieranie glukozy z krwi, aby wykorzystać ją jako źródło energii. Brak lub niedobór insuliny prowadzi do wzrostu poziomu cukru we krwi (hiperglikemii).

 

Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna. Oznacza to, że układ odpornościowy chorej osoby atakuje i niszczy komórki beta trzustki, odpowiedzialne za produkcję insuliny. Zatem w cukrzycy typu 1 problem leży w produkcji insuliny. Komórki trzustki mogą w znikomej ilości produkować insulinę lub nie produkować jej wcale. Wtedy jest konieczne dostarczenie insuliny z zewnątrz w postaci leku. Cukrzyca typu 1 jest zazwyczaj diagnozowana u dzieci i młodych dorosłych, ale może wystąpić w każdym wieku.

 

Cukrzyca typu 2 to choroba, w której komórki organizmu przestają właściwie reagować na insulinę lub nie produkują wystarczająco dużo insuliny, aby utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. W cukrzycy typu 2 nie jest zatem niezbędna podaż insuliny, ponieważ trzustka zazwyczaj produkuje ją sama. Jednak wydzielanie insuliny lub/i wrażliwość komórek na nią jest upośledzona, dlatego niezbędne jest odpowiednie leczenie.

 

Cukrzyca typu 2 często związana z otyłością i niezdrowym stylem życia, choć może wystąpić u osób o normalnej wadze. Jest najczęściej występującym typem cukrzycy. Natomiast osoby chorujące na cukrzycę typu 1 częściej mają prawidłową lub nawet zbyt niską masę ciała. Stanowi około 10% wszystkich osób chorujących na cukrzycę.

 

W skrócie, cukrzyca typu 1 wynika z braku insuliny z powodu uszkodzenia komórek trzustki, podczas gdy cukrzyca typu 2 jest spowodowana albo insulinoopornością, albo niedostateczną produkcją insuliny, często związaną z niezdrowym stylem życia.

 

Cukrzyca typu 1 - leczenie

Cel leczenia obu typów cukrzycy jest taki sam - jest nim uniknięcie powikłań ostrych i przewlekłych poprzez utrzymywanie prawidłowego dla danej grupy chorych stężenia glukozy we krwi.

 

Podstawą leczenia cukrzycy typu 1 jest podaż insuliny. Chory ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 1 wymaga hospitalizacji, podczas której dożylnie podawana jest insulina. W trakcie pobytu w szpitalu chory powinien zostać wyedukowany na temat podaży insuliny oraz zmian w stylu życia i wszystkich innych niezbędnych informacji. 

 

Cukrzyca jest chorobą nieuleczalną, zatem pacjent będzie do końca życia musiał stosować insulinoterapię, dietę “cukrzycową” oraz dostosować styl życia pod chorobę (np. planować żywienie przed aktywnością fizyczną). Ponadto, osoba chora na cukrzycę musi regularnie kontrolować stężenie glukozy we krwi za pomocą glukometru lub sensora do monitorowania stężenia glukozy. 

 

Istnieją różne rodzaje insuliny, metody podaży, a także różnić się może częstotliwość podaży i ilość (jednostki) insuliny. Te zmienne ustalane są indywidualnie przez lekarza. Do nich odpowiednio dopasowuje się sposób żywienia. 

 

Cukrzyca typu 2 - leczenie

Podstawowym celem leczenia cukrzycy typu 2 jest kontrola poziomu cukru we krwi poprzez odpowiednie żywienie, regularną aktywność fizyczną oraz w niektórych przypadkach stosowanie leków doustnych lub insulinoterapię. 

 

Leczenie cukrzycy typu 2 powinno być holistyczne i łączyć farmakoterapię ze stosowaniem odpowiedniej diety, edukacją, aktywnością fizyczną i innymi elementami stylu życia (sen, stres itd). Konieczne jest też leczenie czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, jeśli takie istnieją. Cukrzycy typu 2 często towarzyszą otyłość, nadciśnienie tętnicze, czy też zaburzenia gospodarki lipidowej, które należy leczyć równocześnie z leczeniem cukrzycy. 

 

Najczęściej stosowanym lekiem w cukrzycy typu 2 jest metformina, która zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę. Możliwe jest też zastosowanie innych leków doustnych lub podskórnych.

 

Nieodłącznym elementem leczenia cukrzycy typu 2 jest dieta i regularna aktywność fizyczna, przy czym niezwykle ważna jest edukacja pacjenta i stosowanie się do zaleceń. Wszystkie te elementy są niezbędne do uniknięcia powikłań - niewydolność nerek, uszkodzenie wzroku (ślepota), stopa cukrzycowa (w zaawansowanym stopniu nawet amputacja stopy). 

 

Bardzo ważna jest regularna aktywność fizyczna. Przyczynia się ona do zmniejszenia insulinooporności oraz zmniejszenia poziomu glukozy we krwi. Wykazano skuteczność codziennych, 30-minutowych, energicznych spacerów w poprawie kontroli glikemii. 

 

Dieta w cukrzycy

Jeśli cukrzyca typu 1 jest leczona metodą wielokrotnych wstrzyknięć insuliny, zwykle  konieczne jest liczenie wymienników węglowodanowych i dopasowywanie do nich dawki insuliny. Oznacza to, że należy liczyć węglowodany w każdym posiłku. Pacjent powinien zostać tego nauczony na edukacji żywieniowej w szpitalu. 

 

Cukrzycy typu 2 często towarzyszy otyłość, której leczenie może przyczynić się do zmniejszenia stężenia glukozy we krwi. Zatem ważnym elementem leczenia żywieniowego cukrzycy typu 2 jest redukcja masy ciała, jeśli jest ona zbyt duża. Aby schudnąć, niezbędny jest deficyt energetyczny. Należy wówczas jeść mniej niż wynosi nasze zapotrzebowanie (niż spalamy). Można też dodać aktywność fizyczną, która zwiększy nasze zapotrzebowanie, generując deficyt energetyczny. 

 

Osoba z cukrzycą typu 2, przyjmująca leki doustne, powinna spożywać 4-5 posiłków dziennie (3 główne posiłki oraz 1-2 przekąski) w podobnych odstępach czasowych. Posiłki powinny być zbilansowane - powinny zawierać białko, tłuszcze, węglowodany, błonnik, witaminy i składniki mineralne. Każdy posiłek powinien zawierać porcję warzyw lub/i owoców. Należy przy tym unikać podjadania, które negatywnie wpływa na poziom cukru we krwi

 

Warto spożywać węglowodany wolnowchłanialne, złożone (pełnoziarniste zboża, warzywa i owoce) zamiast cukrów prostych (cukier, białe, oczyszczone produkty zbożowe, słodycze, słodkie wypieki, słodkie napoje itd). Nie zaleca się spożywania węglowodanów samodzielnie, lecz w towarzystwie źródła białka (chude mięso, ryby, strączki, pełnoziarniste zboża, orzechy) i/lub tłuszczów. Taki zabieg korzystnie wpływa na glikemię

 

Warto również zaczynać posiłek od jedzenia warzyw lub źródła białka, a na koniec węglowodanów. Dowiedziono, że spowalnia to wchłanianie węglowodanów, korzystnie wpływając na glikemię poposiłkową. 

 

Ze względu na częste powikłania cukrzycy (choroby sercowo-naczyniowe, zaburzenia lipidowe) warto również zwrócić uwagę na podaż odpowiednich źródeł tłuszczów. Należy unikać nasyconych kwasów tłuszczowych i tłuszczów trans. Znajdują się one w tłustym mięsie, tłuszczu zwierzęcym, tłustym nabiale oraz wielu produktach wysoko przetworzonych (fast-foody, słodycze, chipsy, słodkie wypieki). W to miejsce warto spożywać “zdrowe” tłuszcze jedno- i wielonienasycone. Do ich źródeł należą płynne oleje roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, lniany), orzechy, nasiona, pestki, awokado i tłuste ryby morskie. 

 

Źródła:

  1. Rozpoznawanie i klasyfikacja cukrzycy. Stanowisko American Diabetes Association. Diabetes Care 2004; 27, supl. 1: S5–S10.
  2. Katra B. (2017). Cukrzyca typu 1. https://www.mp.pl/ (dostęp z dnia 16.04.2024). 
  3. Katra B. (2017). Cukrzyca typu 2. https://www.mp.pl/ (dostęp z dnia 16.04.2024).