Czy warto robić przerwę od kawy?

Jest wiele powodów przez które zastanawiamy się czy nie powinniśmy na jakiś czas odpocząć od kawy. Niektóre osoby zauważają, że coraz większe jej spożycie, powoduje niepokój czy rozdrażnienie. Inni zauważają pogorszenie jakości snu i gorszą regenerację, jeszcze inni chcą wprowadzić swojego rodzaju detoks od kawy ze zwykłej ciekawości. Czy rzeczywiście warto zrobić przerwę od kawy, a jeśli tak to kiedy i dlaczego?

  • Czujesz, że przesadzasz z ilością wypijanych kaw dziennie
  • Masz refluks i problemy trawienne
  • Często boli Cię głowa
  • Chcesz sprawdzić, czy dasz radę nie pić kawy
  • Czy bez kawy poprawisz swój sen?
  • Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS)
  • Bierzesz termogenik i odchudzasz się
  • Stosujesz przedtreningówkę
  • Większy spokój wewnętrzny
  • Adaptogeny alternatywą dla kawy?

Kawa zawiera m.in. kofeinę (1, 3, 7-trimetyloksantynę), która powoduje bardzo szerokie i korzystne działanie na ludzki organizm. Jest to najczęściej spożywany napój pobudzający na świecie, a jej popularność wynika nie tylko z samego działania pobudzającego napoju, ale również wyjątkowych walorów smakowych. Wraz z długotrwałym stosowaniem dochodzi do wzrostu tolerancji na kofeinę. (Robertson i wsp. 1981) Kofeina zawarta w kawie może zmniejszać uczucie zmęczenia, poprawiać pamięć, koncentrację i nastrój oraz poprawia wyniki sportowe (działanie ergogeniczne).

Czujesz, że przesadzasz z ilością kaw dziennie

Niektóre osoby uzależnione od kofeiny zwiększają ilość spożywanej kawy. Uzależnienie od picia kawy (wynikające z działania kofeiny) może objawiać się silną potrzebą spożycia kawy, gorszym nastrojem i koncentracją, drażliwością – kiedy jej nie wypijemy. Rezygnacja z picia kawy może spowodować wystąpienie objawów odstawiennych. Jeśli czujesz, że przesadzasz z ilością wypijanych kaw dziennie możesz spróbować zmniejszyć ilość wypijanej kawy lub postarać się ją odstawić na korzyść innych napojów, np. zielonej herbaty, która ma mniej kofeiny i zawiera cenne polifenole herbacianeepigallokatechinę gallusanu (EGCG).

 

Masz refluks i problemy trawienne

Jeśli kawa powoduje u Ciebie problemy trawienne oraz refluks może warto ograniczyć kawę? Kawa może stymulować pracę jelit, działać przeczyszczająco i powodować biegunkę czy luźne stolce. U niektórych wrażliwych na działanie kofeiny osób może rozwijać się problem z chorobą refluksową przełyku (GERD). Jeśli czujesz dyskomfort po spożyciu kawy, przelewa Ci się w brzuchu, doświadczasz bólów brzucha, masz wzdęcia, czy inne problemy trawienne – rozważ zamienniki kawy. Może to być zielona herbata, yerba mate czy guarana, które dzięki zawartości trimetyloksantyn również wykazują działanie pobudzające.

 

Często boli Cię głowa

Niektóre osoby twierdzą, że są sytuacje, iż kofeina u niektórych powoduje ból głowy. Pomimo, że ogółem kofeina może działać przeciwbólowo zdarza się, że niektóre osoby narzekają na wspomniany ból głowy. W praktyce to zbyt częste spożycie kawy i wysokie dawki kofeiny mogą wywołać nasilenie bólu głowy. W praktyce zauważa się, że zbyt dużo kawy dziennie przy braku regularności posiłków (niski poziom glukozy we krwi) może potęgować objawy rozdrażnienia i wahań nastroju.

  

Chcesz sprawdzić, czy dasz radę nie pić kawy

Spożycie kawy daje wiele korzyści zdrowotnych oraz może poprawiać zdolności wysiłkowe. Kawa może poprawiać samopoczucie i nastrój oraz działa protekcyjnie względem mózgu poprawiając pamięć, koncentrację oraz zmniejsza ryzyko rozwoju chorób związanych z demencją (tj. choroba Alzheimera oraz Parkinsona). Próba „kofeinowego detoksu” z dużą pewnością może wywołać pojawienie się objawów związanych z odstawieniem kofeiny (nazywane „efektem odstawiennym”), co wywołuje drażliwość, ból głowy, senność, pogorszenie samopoczucia i nastroju. Zastanów się raz jeszcze, czy warto w „imię sprawdzenia siły charakteru” odstawić całkowicie picie kawy?

Wycofanie kawy może mieć wiele objawów odstawiennych kofeiny, a jest ich blisko 50! Najczęściej zidentyfikowane objawy obejmują:

  • ból głowy
  • zmęczenie
  • spadek energii
  • mniejsza czujność i czas reakcji
  • uczucie senności
  • gorszy nastrój
  • problemy z koncentracją
  • drażliwość

Ból głowy może dotyczyć nawet powyżej 50% osób, które rezygnują z picia kawy. Początek objawów można zauważyć już po 12 – 24 godzinach, znaczne nasilenie po 2 dniach (utrzymuje się nawet do 9 dni). Im więcej kawy było spożywane, tym silniejsze były objawy odstawienne. (Juliano i wsp. 2004)

 

Czy bez kawy poprawisz swój sen?

Chcesz poprawić regenerację senną? Zamiast rezygnować z kawy rozważ ograniczenie ilości wypijanych kaw dziennie lub po prostu zachowaj odpowiedzi odstęp od ostatniego spożycia do pory snu. Okres półtrwania kofeiny może wynosić średnio 4-6 godzin, stąd rezygnacja ze spożycia kawy w okresie 3-4 godzin przed snem może okazać się lepszym rozwiązaniem. Badania potwierdzają, że rzeczywiście może ona wpływać na jakość snu poprzez zmniejszenie poziomu 6-sulfatoksymelatoniny (głównego metabolitu melatoniny) w nocy. (Shilo i wsp. 2002) Jest to jeden z mechanizmów przerywania snu. Wypicia kawy zbyt krótko przed snem może zaburzać okres latencji (czas zasypiania), co manifestuje się dłuższym czasem zasypiania, wierceniem się, wybudzaniem i gorszą jakością snu.

Deficyty snu mogą pogarszać funkcje poznawcze, zmniejszać czujność, obniżać koncentrację. Według neuronauki brak snu upośledza funkcjonowanie mózgu w korze przedczołowej, (ma to związek z kontrolą wykonawczą,  zachowaniem). (Goel i wsp. 2009)

  

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS)

Jeśli rozważasz przerwę od kawy, a nawet regularne przerwy od jej spożycia, możesz pomyśleć o jej ograniczeniu lub rezygnacji z kawy np. przed okresem – jeśli doświadczasz zespołu napięcia przedmiesiączkowego. W tym czasie wiele kobiet ma gorszy nastrój i samopoczucie, a ograniczenie / eliminacja kawy może pomóc go poprawić.

Bierzesz termogenik i odchudzasz się

Od picia kawy możesz zrobić przerwę wtedy, kiedy zdecydowałeś się na stosowanie termogenika. Z dużym prawdopodobieństwem zawiera on kofeinę. Ilość kofeiny jest zróżnicowana i wynosi średnio od ok. 40 mg do 100 mg na kapsułkę. Należy zwrócić uwagę na ilość kapsułek dziennie. Dodatkowe porcje kawy mogą powodować rozdrażnienie, ból głowy czy niepokój. Jeśli lubisz smak i aromat kawy albo celebrujesz poranną chwilę pijąc kawę, możesz zdecydować się w tym okresie na kawę bezkofeinową.

Stosujesz przedtreningówkę

Suplementy typu „PRE-workout” czyli np. „przedtreningówki” mogą zawierać zróżnicowane dodatki stymulujące, gdzie najczęściej prym wiedzie właśnie kofeina. Zbyt duża dawka stymulantów z kawy i suplement przedtreningowy może wywołać efekty uboczne tj. gorsze samopoczucie, rozdrażnienie czy ból głowy i uczucie nudności. W okresie ciężkich treningów, kiedy zdecydowałeś się na zakup przedtreningówki rozważ przerwę od kofeiny lub zachowaj co najmniej 3 godzinny odstęp między kawą, a suplementem.

 

Większy spokój wewnętrzny

Kofeina może działać silniej na osoby, które doświadczają częściej wahań nastrojów i mają stany depresyjne. Może okazać się, że w sytuacji silnego stresu, dodatkowa porcja kawy zwiększy ilość hormonów „walki i ucieczki” powodując niepokój, podenerwowanie i ból głowy. W takiej sytuacji – nie warto pić kolejnej kawy.

 

Adaptogeny alternatywą dla kawy?

Pomimo, że suplementy adaptogenne działają zupełnie inaczej niż kofeina zawarta w kawie, często rekomenduje się suplementację nimi właśnie w okresie odstawienia np. stymulantów. W praktyce adaptogen ma przyzwyczaić organizm (zaadaptować) do funkcjonowania w stanach niekorzystnych warunków (stres, ciężki trening, deficyty snu, ciężkie warunki środowiskowe – ciepło / zimno, itd.). Rozważ więc suplementację Ashwagandhą, Bacopa Monieri, Lion’s Mane, Różeńcem górskim, czy Gotu colą. 

 

Źródła:

  1. O'Callaghan F, Muurlink O, Reid N. Effects of caffeine on sleep quality and daytime functioning. Risk Manag Healthc Policy. 2018 Dec 7;11:263-271. doi: 10.2147/RMHP.S156404
  2. Shilo L, Sabbah H, Hadari R i in. Wpływ spożycia kawy na sen i wydzielanie melatoniny. Medycyna snu 2002; 3 (3): 271–273
  3. Silverman K, Evans SM, Strain EC, Griffiths RR. Withdrawal syndrome after the double-blind cessation of caffeine consumption. N Engl J Med. 1992 Oct 15;327(16):1109-14
  4. Robertson D, Wade D, Workman R, Woosley RL, Oates JA. Tolerance to the humoral and hemodynamic effects of caffeine in man. J Clin Invest. 1981 Apr;67(4):1111-7
  5. O'Keefe JH, DiNicolantonio JJ, Lavie CJ. Coffee for Cardioprotection and Longevity. Prog Cardiovasc Dis. 2018 May-Jun;61(1):38-42. doi: 10.1016/j.pcad.2018.02.002. Epub 2018 Feb 21. PMID: 29474816
  6. Sajadi-Ernazarova KR, Anderson J, Dhakal A, Hamilton RJ. Caffeine Withdrawal. 2022 Sep 18. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan–. PMID: 28613541
  7. Dews PB, Curtis GL, Hanford KJ, O'Brien CP. The frequency of caffeine withdrawal in a population-based survey and in a controlled, blinded pilot experiment. J Clin Pharmacol. 1999 Dec;39(12):1221-32. doi: 10.1177/00912709922012024. PMID: 10586387
  8. Juliano LM, Griffiths RR. A critical review of caffeine withdrawal: empirical validation of symptoms and signs, incidence, severity, and associated features. Psychopharmacology (Berl). 2004 Oct;176(1):1-29
  9. Meredith SE, Juliano LM, Hughes JR, Griffiths RR. Caffeine Use Disorder: A Comprehensive Review and Research Agenda. J Caffeine Res. 2013 Sep;3(3):114-130