Otyłość brzuszna to nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy jamy brzusznej. Ze względu na swoje umiejscowienie określana jest też jako androidalna, centralna lub trzewna (wisceralna). Taka budowa ciała jest również potocznie nazywana “jabłkiem”. 

 

Otyłość trzewna jest uważana za najbardziej niebezpieczną ze względu na jej związek z wieloma poważnymi problemami zdrowotnymi. Tkanka tłuszczowa otacza narządy, co przyczynia się do wielu negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Może występować zarówno u osób z nadmierną masą ciała, jak i prawidłową. 

W artykule:

  • Czy kilka fałdek na brzuchu to już otyłość brzuszna?
  • Przyczyny otyłości trzewnej
  • Zagrożenia zdrowotne związane z otyłością brzuszną
  • Jak zapobiegać otyłości brzusznej?                                                                                                                          

  

Czy kilka fałdek na brzuchu to już otyłość brzuszna?

Wbrew temu, co może się wydawać, fałdki w okolicy brzucha są mniej groźne dla zdrowia niż tzw “brzuszek piwny”. Fałdki na brzuchu to nagromadzony tłuszcz podskórny. Natomiast duży, okrągły brzuch to zwykle efekt tkanki tłuszczowej, oplatającej narządy jamy brzusznej. Jest to tzw tkanka tłuszczowa trzewna (wisceralna). Jest ona bardziej aktywna hormonalnie niż tłuszcz podskórny. Tłuszcz trzewny wydziela wiele związków biologicznie czynnych, m.in. takich o działaniu prozapalnym. 

 

Nie ma jednej, najlepszej metody rozpoznania otyłości brzusznej. Do bardziej dokładnych należą tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Natomiast tańsze, bardziej dostępne i częściej używane to wskaźniki WHR i WHtR, obliczane na podstawie obwodów talii i bioder lub obwodu talii i pomiaru wzrostu. 

 

Otyłość brzuszna nie jest zależna od BMI. Mimo, że częściej występuje u osób z nadmierną masą ciała, jest możliwa również u osób z prawidłową masą ciała. Otyłość brzuszna jest to bowiem nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy jamy brzusznej. 

  

Przyczyny otyłości trzewnej

Zazwyczaj otyłość brzuszna występuje u osób z nadmierną masą ciała, co jest wynikiem przewlekłej nadwyżki kalorycznej. Innymi słowy, jest to konsekwencja jedzenia więcej niż wynosi nasze zapotrzebowanie. 

 

Natomiast rozmieszczenie tkanki tłuszczowej jest zależne od wielu czynników, takich jak pochodzenie etniczne, płeć, czy wiek. Tłuszcz częściej gromadzi się w okolicy brzucha u Azjatów, u mężczyzn częściej niż u kobiet oraz u kobiet po menopauzie.

 

Gromadzenie się tłuszczu akurat w okolicy brzucha może być również spowodowane zmianami hormonalnymi. Kortyzol, insulina oraz nadmiar testosteronu u kobiet po menopauzie mogą zwiększać odkładanie tłuszczu w brzuchu. Gromadzenie się trzewnej tkanki tłuszczowej może też wynikać z przewlekłego stresu.

 

Zagrożenia zdrowotne związane z otyłością brzuszną

Nadmiar trzewnej tkanki tłuszczowej niewątpliwie stanowi zagrożenie dla zdrowia człowieka. Wiąże się z dużą ilością niebezpiecznych powikłań, a także zwiększoną umieralnością wśród osób chorych. 

 

Wzrost liczby adipocytów, czyli komórek tłuszczowych, powoduje obniżenie wrażliwości komórek na działania insuliny. W konsekwencji - wzrasta ryzyko występowania insulinooporności i cukrzycy typu 2. Wspomniane adipocyty produkują też substancje, które tworzą w organizmie stan zapalny i przyczyniają się do powikłań. 

 

Otyłość brzuszna jest silnie związana z zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa i zawał serca. Tkanka tłuszczowa wokół brzucha może negatywnie wpływać na funkcję serca i naczyń krwionośnych oraz zwiększać obciążenie układu krążenia. 

 

Ponadto, otyłość brzuszna jest podstawowym elementem zespołu metabolicznego - jest uważana za najważniejszy czynnik jego występowania. Nadmiar tłuszczu wisceralnego przyczynia się do występowania zaburzeń lipidowych (wysoki cholesterol, trójglicerydy itd). 

 

Otyłość brzuszna wiąże się również z występowaniem niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, którą charakteryzuje nagromadzenie tłuszczu w komórkach wątroby. 

 

Ponadto, istnieje związek między otyłością trzewną, a wyższym ryzykiem występowania niektórych nowotworów. Są to: rak piersi, jajników, jelita grubego, trzustki, a także nerek. 

 

Co więcej, otyłość brzuszna może wpływać na jakość życia poprzez ograniczenie ruchomości, zwiększenie ryzyka chorób, zmniejszenie energii i wpływanie na aspekty psychospołeczne.

  

Jak zapobiegać otyłości brzusznej?

Otyłość brzuszna niesie za sobą wiele niebezpiecznych konsekwencji, dlatego należy jak najszybciej wdrożyć zmiany w celu ich uniknięcia. W przypadku nadmiernej masy ciała, należy zadbać o osiągnięcie prawidłowej masy ciała poprzez ujemny bilans kaloryczny (mniej kalorii w diecie lub/i większy wydatek w postaci aktywności fizycznej). 

 

Ponadto, utrzymywanie spożycia tłuszczu w ilości, zgodnej z wytycznymi dietetycznymi, może zmniejszyć ryzyko występowania otyłości brzusznej (zwłaszcza u mężczyzn). Tłuszcz w diecie powinien stanowić około 20-35% energii, przy czym większość powinny stanowić jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe.  

 

Badania naukowe sugerują, że w diecie osoby chorej na otyłość trzewną bardzo ważnym elementem jest błonnik pokarmowy. Zwiększenie spożycia błonnika może przyczyniać się do redukcji wisceralnej tkanki tłuszczowej. 

 

Bardzo ważna jest także odpowiednia podaż wapnia i witaminy D3. Ich wystarczające spożycie może wpływać na zmniejszenie brzusznej tkanki tłuszczowej. 

 

Ryzyko występowania otyłości centralnej jest mniejsze gdy ogólna jakość diety jest wysoka i spożycie warzyw i owoców jest wystarczające. Ważne jest także zadbanie o różnorodność diety i regularne spożywanie posiłków.

 

Złe nawyki żywieniowe znacząco zwiększają ryzyko wystąpienia otyłości centralnej. Do takich nawyków zalicza się spożywanie wysokoenergetycznych i kalorycznych produktów, zwłaszcza bogatych w “niezdrowe” tłuszcze nasycone i trans. Nie zaleca się też nadmiernego spożycia produktów o wysokim indeksie glikemicznym, a także korzystania z używek takich jak papierosy czy alkohol. 

 

Badania wskazują, że regularna aktywność fizyczna ma istotny wpływ na utrzymanie prawidłowego obwodu talii, niezależnie od intensywności wykonywanych ćwiczeń. Najlepszy efekt w przypadku zmniejszenia trzewnej tkanki tłuszczowej przynosi połączenie zdrowej diety redukcyjnej wraz z regularną aktywnością fizyczną. 

 

Źródła:

  1. Siemińska L. (2007). Tkanka tłuszczowa. Patofizjologia, rozmieszczenie, różnice płciowe oraz znaczenie w procesach zapalnych i nowotworowych.Polish Journal of Endocrinology. 58(4). 
  2. Ratajkiewicz W. (2022). Otyłość brzuszna. Metody oceny, dieta i zalecane zmiany. https://dietetycy.org.pl/otylosc-brzuszna/ (dostęp z 6.12.2023). 
  3. Saad, R. K., Ghezzawi, M., Horanieh, R. i wsp. (2022). Abdominal Visceral Adipose Tissue and All-Cause Mortality: A Systematic Review. Frontiers in endocrinology. 13: 922-931.
  4. Suliga E. (2012). Otyłość brzuszna - metody oceny, przyczyny występowania, implikacje zdrowotne. Studia Medyczne. 27(3): 65–71.
  5. Tande D. L., Magel R., Strand B. N. (2009). Healthy Eating Index and abdominal obesity. Public Health Nutrition. 13(2): 208.