Ekstrakty z pokrzywy posiadają wiele zastosowań zarówno w lecznictwie, jak i w kuchni. Można nazwać ją naszym rodzimym „superfoodsem”, który z roku na rok wraca do łask i jest coraz częściej dostrzegany przez osoby zainteresowane zdrowym trybem życia. Pokrzywę stosuje się w medycynie, w ziołolecznictwie, w dietetyce sportowej oraz jako naturalny składnik wielu codziennych dań.

Pokrzywa wykazuje potencjał leczniczy, od setek lat bada się jej potencjał w medycynie, z powodzeniem stosuje się ją w programach wspierających leczenie niektórych chorób. Pokrzywa zwyczajna może łagodzić naprawdę wiele dolegliwości i posiada szereg różnych innych zastosowań.

Z artykułu dowiesz się:

• Jakie witaminy są w pokrzywie?

• Jakie jest zastosowanie pokrzywy?

• Jak wykorzystać pokrzywę w kuchni?

Jakie witaminy są w pokrzywie?

Pokrzywa to bogactwo witamin. Poza niektórymi witaminami (witamina C, B₂, K, B₅), składnikami mineralnymi zawiera one kwasy i związki organiczne, flawonoidy, garbniki, sterole, fitoestrogeny, błonnik, itd. Ekstrakt z pokrzywy zwyczajnej zawiera karotenoidy, nikotynamid, synefrynę, oksykumarynę czy adeninę, ale nie tylko. Niektóre substancje w pokrzywie mogą szybko opuszczać organizm ludzki i nie są wykrywane we krwi. Dla przykładu, wg zespołu Ayers i wsp. (2008) to oznaczenie w moczu pokazało zawartość witaminy B͙5, 4-shogaolu i DL-metylo-m-tyrozyny. To także wykazuje działanie dobroczynne dla naszego organizmu.

Jakie jest zastosowanie pokrzywy?

W licznych badaniach udowodniono, że pokrzywa może pomagać zmniejszać aktywność kilku kluczowych reakcji zapalnych (np. tych powodujących reakcje / alergie sezonowe). W przypadku nieżytu nosa działanie ekstraktu z pokrzywy może hamować tzw. tryptazę mastocytów. Jest on antagonistą receptora histaminowego H͕ i i prowadzi do ujemnej aktywacji agonisty tego właśnie receptora. W takim mechanizmie chroni przed symptomami alergii sezonowych.

Pokrzywę wykorzystuje się również w leczeniu artretyzmu, cukrzycy, łagodnego rozrostu gruczołu krokowego.

Roślina posiada potencjał analgetyczny (przeciwbólowy) i z powodzeniem jest wykorzystywana w leczeniu chorób zapalnych kości i stawów – posiada tzw. inhibitory lipooksygenazy, cyklooksygenazy czy inhibitory elastazy leukocytowej (mediatory stanu zapalnego). Dzięki obniżaniu bólu może poprawiać jakość życia osób starszych oraz pozwala zmniejszyć ilość przyjmowanych leków przeciwbólowych.

Znajdujące się w pokrzywie polisacharydy stymulują limfocyty T (w tym układ dopełniacza) i poprawiają ogólną odporność organizmu. Dzięki ekstraktowi z pokrzywy możliwe jest hamowanie cytokin, np. IL-͕β, TNF-α, co uskutecznia działanie przeciwzapalne wspierając np. leczenie osób z artretyzmem. Wysoka zawartość związków fenolowych (kemferol, kwercetyna, rutyna, izoramnetyna) wzmacnia działanie zwalczające wolne rodniki tlenowe (działanie antyoksydacyjne). Stosując ekstrakty z pokrzywy znacznie wzrasta zawartość przeciwutleniaczy w tym aktywność tzw. dysmutazy ponadtlenkowej.

Preparaty z kłączy i korzeni pokrzywy obniżają także poziom cholesterolu, lipidów i glukozy we krwi (właściwości hipoglikemiczne, hipocholesterolemiczne) i mogą wspierać leczenie cukrzycy. Pokrzywa przydaje się także przy leczeniu zaburzeń oddawania moczu, które towarzyszą przerostowi gruczołu krokowego (BPH). Zaletą jest znaczna poprawa procesu oddawania moczu i wpływ na opróżnianie pęcherza. Osoby stosujące pokrzywę mają mniejsze obrzęki oraz mniej dolegliwości (np. bólowych) podczas samego oddawania moczu. Komisja Europejska poleca wykorzystanie pokrzywy przy I i II stadium BPH.

Według Morovvati i wsp. (2013) pokrzywa może działać również antyandrogennie antagonizując działanie męskiego hormonu – testosteronu. Powoduje to poprawę struktury jąder i zmniejsza obraz histologiczny wywołany przez testosteron. Badania El Haouari i wsp. (2006) pokazują, że Urtica dioica L. ma również szczególnie istotne znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo -naczyniowych.

Pokrzywa jest dodatkiem w suplementach ukierunkowanych na spalanie tkanki tłuszczowej. W niektórych suplementach „na spalanie tłuszczu” nie stosuje się kofeiny i innych stymulantów, a dodaje łagodne zioła czy ekstrakty z pokrzywy. Mogą stosować je osoby z nadciśnieniem tętniczym. Pokrzywa może poprawiać trawienie i komfort pracy żołądka i jelit. W przypadku stwierdzonych problemów z nerkami należy skonsultować dodatki pokrzywy z lekarzem.

Jak wykorzystać pokrzywę w kuchni?

Pokrzywę możemy nazwać naszym polskim superfoodem. Sproszkowaną pokrzywę można stosować np. jako dodatek do wielu potraw, podobnie jak inne superfoods, czyli sproszkowaną chlorellę, spirulinę, trawę pszeniczną, młody jęczmień, siemię lniane).

Jak wykorzystać pokrzywę w kuchni? Pokrzywę możemy jeść na surowo, możemy ją parzyć i używać jej formy sproszkowanej / wysuszonej i pociętej.

Najczęściej pokrzywę możemy wykorzystać jako:

– dodatek do płatków (owsianki), innych dań śniadaniowych (ryżanka, kasza),

– składnik koktajli lub szejków (owocowych / owocowo-warzywnych),

– wzbogacenie do zup lub główny składnik np. zupy z pokrzyw,

– dodatek do jogurtów naturalnych,

– dodatek do sałatek / sosów / dipów,

– napary.

W Gruzji wykorzystuje się pokrzywę jako składnik gotowanego posiłku z pokrzywy doprawionego orzechami włoskimi, a w Rumunii przygotowuje się żurek ze sfermentowanych warzyw z dodatkiem otrębów pszennych i zielonych liści pokrzywy. Pokrzywa zwyczajna jest jedną z najpopularniejszych dzikich roślin jadalnych w Nepalu. (Costa i wsp. 2013) Jest bardzo popularna jako składnik dań w wielu krajach o niższym statusie społeczno-ekonomicznym. Biorąc pod uwagę trend badań nad pokrzywą i jej szerokie zastosowanie w przemyśle zdrowotnym, stosuje się ją coraz częściej w wielu innych krajach niezależnie od statusu społeczno-ekonomicznego.

Bogactwo licznych związków bioaktywnych, witamin (C, K, B2) czy składników mineralnych (m.in. potasu, magnezu, żelaza, fosforu i wapnia) sprawia, że pokrzywa pomaga wzmacniać odporność. Dzięki skondensowanej formie np. pokrzywy w proszku / liści możemy znacznie poprawić gęstość odżywczą prawie każdego posiłku. Pokrzywa zawiera także niezwykle cenny chlorofil, kwasy organiczne, sole mineralne i ważne antyoksydanty.

Warto w pokrzywie docenić nie tylko liście, ale i jej nasiona. Można zebrać je, kiedy ich barwa zaczyna być bardziej brązowa, ale część pozostaje zielona. Smak suszonych nasion pokrzywy nie jest intensywny, wydaje się być lekko orzechowy, łagodny. Część osób porównuje to do posmaku szpinaku.

______________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz