Testosteron jest to główny hormon steroidowy u mężczyzn. Definiuje dymorfizm płciowy, czyli różnicowanie się mężczyzn i kobiet na poziomach anatomicznych, fizjologicznych jak i umysłowych. W tej serii artykułów opisane zostały mechanizmy biologiczne sterujące układem hormonalnym jak i praktyczne metody optymalizowania poziomu testosteronu w sposób naturalny. Zapraszamy do przeczytania pierwszej części, gdzie omówiona zostanie produkcja hormonów płciowych u mężczyzn oraz ich wpływ biologiczny.

Produkcja testosteronu

Produkcja testosteronu podlega regulacji przez tzw. oś: podwzgórze – przysadka - jądra. Działa ona na zasadzie inhibicji przez negatywne sprzężenie zwrotne i jest w większości samo regulująca się. Innymi słowami, spadek produkcji testosteronu daje sygnał do wyższych ośrodków w celu pobudzenia ich do pracy i zwiększenia produkcji hormonu. Z kolei wysoki poziom końcowego produktu kaskady (testosteronu) sygnalizuje możliwość zmniejszenia pracy wyższych ośrodków, co prowadzi do osiągnięcia równowagi ustroju (homeostazy).

Rejon podwzgórza w mózgu jest pierwszym etapem i odpowiada za produkcję gonadoliberyny, co stymuluje przysadkę mózgową (drugi etap) do wytwarzania hormonu luteinizującego (stymulacja testosteronu w jądrach - ostatni etap) oraz hormonu folikulotropowego (spermatogeneza).

Testosteron w dalszej kolejności jest wyrzucany na obwód (trafia do krwioobiegu). Większość hormonu jest unieczynniona przez białka SHBG. Ich poziom z kolei jest uzależniony od pracy wątroby, poziomu innych hormonów np. insuliny oraz funkcji tarczycy. Właściwa praca tych organów sprzyja zatem biologicznemu efektowi testosteronu na tkanki.

Testosteron a zdrowie i estetyka

Wysoki poziom testosteronu jest związany z lepszym stanem zdrowia, sprzyja maskulinizacji tzn. promuje cechy, które w sposób intuicyjny powiązujemy z męskością. Wpływa na lipolizę tłuszczu, rozrost tkanki mięśniowej, grubość kości i skóry, promuje wzrost owłosienia na ciele, niski głos. Kształtuje sylwetkę w charakterystyczny wygląd litery V (szeroki rozstaw barków, wąska talia). Uwydatnia pewne cechy, które zwiększają możliwości przetrwania w sytuacji nagłej bądź kryzysowej. Większa masa kości łuku brwiowego chroni oczy przed ciosem, natomiast grubość szyi stabilizuje głowę przed wstrząsem. Osoby z wysokim poziomem testosteronu mają również mocniej zarysowaną kość żuchwową, szerszą brodę, zwiększoną siłę nacisku mięśni żuchwy, szerokość nosa, masę kości policzkowych. Prawdopodobnie elementy wizualne twarzoczaszki miały historycznie sygnalizować osobnikom płci męskiej wysoki poziom konkurencyjności. Następuje również poprawa morfologii, obrazu czerwonokrwinkowego i wzrost wydolności organizmu.

Testosteron wydaje się on być jednak konsekwencją dobrostanu zdrowotnego, a nie jego przyczyną. Jest to swego rodzaju waluta. Organizm, będąc nieobciążonym przewlekłym stanem zapalnym, infekcją lub toksynami komórkowymi (wzrasta szansa długoterminowego przetrwania), zwiększa możliwość produkcji testosteronu (wzrost aktywacji współczulnej i ekspresja białek zwiększających natychmiastowo szanse przeżycia i reprodukcji, wzrost zachowań ryzykownych). Testosteron jest kardioprotekcyjny i neuroprotekcyjny wyłącznie w towarzystwie fizjologicznego poziomu estrogenu.

Testosteron a aspekt psychologiczny

Jak poziom testosteronu wpływa na zachowanie? Sygnalizacja androgenowa (związana z testosteronem) wpływa na sygnalizację adrenergiczną. Takie osoby charakteryzują się zwiększoną czujnością i gotowością, łatwiej się mobilizują. Ponadto występuje zwiększona reaktywność układu nerwowego i tendencja do agresji, wzrost napięcia mięśni szkieletowych, co zwiększa ich siłę. Ponadto obserwuje się podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszoną pracę serca i przerost lewej komory.

Odnotowuje się również wzrost zachowań dominacyjnych - wzrost pewności siebie, konkurencja z innymi samcami o tytuł ,,alfa”, nasilenie tendencji decyzyjno-przywódczych.

Testosteron oddziałuje na dopaminę. Efektem jest zwiększona konkurencyjność i tendencja do współzawodnictwa o samice i zasoby, skłonność do zachowań ryzykownych. Również występuje u takich osób zwiększona rzutkość życiowa i motywacja w dążeniu do celu.

Testosteron zwiększa popęd seksualny. Dokładny wpływ tego hormonu na libido z poziomu mózgu nie jest jeszcze poznany. Na poziomie genitaliów jest mediowany przez wzrost tlenku azotu, co ułatwia napełnienie się krwią ciał jamistych prącia. Wzrost naturalnego testosteronu często idzie w parze ze zdrowiem seksualnym, płodnością i dobrymi parametrami nasienia (spermatogenezą).

W następnych częściach tej serii przyjrzymy się jak styl życia, dieta oraz suplementy wpływają na kształtowanie się poziomu testosteronu.

_________________

Autor: Robert Rybicki