Żywienie to niezwykle ważny element wpływający na płodność. Zarówno kobiety jak i mężczyźni powinni zwracać szczególną uwagę na to, co jedzą. Spośród wszystkich przypadków niepłodności, około 40% jest związanych z czynnikami kobiecymi, 40-45% z czynnikami męskimi, a pozostałe 20% z nieznanymi przyczynami. Kobiety planujące zajście w ciążę powinny zwrócić uwagę na podejmowane wybory żywieniowe.

• Czym jest niepłodność?

• Asthenozoospermia

• Stres oksydacyjny i antyoksydanty

• Prawidłowa masa ciała

• Dieta Śródziemnomorska a płodność

Czym jest niepłodność?

Niepłodność definiuje się jako niezdolność zajścia w ciążę w okresie 1 roku od współżycia w celach rozrodczych. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest to niemożność uzyskania ciąży przez okres 12 miesięcy, pomimo regularnych stosunków płciowych, bez stosowania metod antykoncepcyjnych. Osoba mająca problem z płodnością powinna rozważyć bardzo ważną pomoc dietetyczną oraz szukać wsparcia hormonalnego i psychologicznego.

Na jakość nasienia u mężczyzn wpływają czynniki fizjologiczne, środowiskowe, genetyczne oraz stres oksydacyjny. (Jungwirth i wsp., 2012) Czynniki środowiskowe (np. zanieczyszczenie powietrza, palenie, stres, chemikalia) i inne toksyczne czynniki w diecie w sposób szczególnie negatywny wpływają na płodność. (Merzenich i in., 2010) Zbyt duża ilość kalorii w diecie, wysoka zawartość kwasów tłuszczowych trans i kwasów nasyconych i cholesterolu mogą wywołać zaburzenia spermatogenezy i potencjalnie wpływać na płodność mężczyzn oraz przyszłe potomstwo.

Astenozoospermia

Astenozoospermia jest to nieprawidłowa ruchliwość plemników znajdujących się w ejakulacie. Taki stan jest wynikiem niskiego spożycia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (EPA i DHA) oraz małej ilości produktów o charakterze antyoksydacyjnym. (Eslamian i wsp. 2015) Wysokie spożycie niektórych witamin (C, D, E), cynku, kwasu foliowego, błonnika, selenu i WNKT znacząco zmniejsza ryzyko astenozoospermii.

Stres oksydacyjny i antyoksydanty

Kwasy omega 3, czyli bogactwo w diecie wybranych ryb, owoców morza i skorupiaków wpływa na poprawę parametrów nasienia. Składowe tych kwasów (kwas ekozapentaenowy czyli EPA i dokozaheksaenowy czyli DHA) to niezbędne kwasy tłuszczowe, które odgrywają ważną rolę we właściwościach przeciwzapalnych i przeciwutleniających enzymów, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa. Wszelkie problemy z męskim nasieniem np. zaburzenie spermatogenezy są często związane ze stresem oksydacyjnym (poprzez wzrost wolnych rodników tlenowych), co prowadzi do niepłodności męskiej. (Wathes i in., 2007) Na jakość nasienia pozytywnie wpływa suplementacja EPA + DHA. (Safarinejad, 2011)

Prawidłowa masa ciała

Zaburzenia płodności może wywołać również nadwaga i otyłość. W grupie kobiet z BMI >24,9 kg/m2 (nadwaga) mogą pojawić się zaburzenia hormonalne i problemy z owulacją. Szczególnie niepożądanym typem otyłości jest otyłość brzuszna przebiegająca często z insulinoopornością i hiperinsulinemią (dochodzi do defektu hormonu wzrostu i przysadki). W takim wypadku najważniejsze jest ograniczenia masy ciała w celu osiągnięcia stabilizacji hormonalnej. Program odchudzający powinien nie zawierać bardzo dużych restrykcji kalorycznych, które mogą pogłębić istniejący już problem hormonalny.

Dieta śródziemnomorska a płodność

Czy dieta ma wpływ na płodność? Sugeruje się, że modyfikacje sposobu odżywiania się mogą być przydatne w modulowaniu męskiej płodności i wpływają na płodność. Dla przykładu, szczególnie ważnym modelem może być dieta śródziemnomorska.

Dieta śródziemnomorska jest bogata w takie składniki jak kwasy tłuszczowe omega-3, niektóre przeciwutleniacze i witaminy. Również niska zawartość tłuszczów nasyconych w diecie oraz kwasów tłuszczowych trans pozytywnie wpływa na płodność. Jeśli weźmiemy pod uwagę grupy żywności (ryby, skorupiaki, owoce morza, drób, zboża, warzywa i owoce oraz niskotłuszczowe produkty mleczne), to są one pozytywnie powiązane z jakością nasienia. Diety bogate w przetworzone mięso, kawę, alkohol oraz słodzone napoje i słodycze pogarszają płodność.

Wybieraj dobre węglowodany

Produkty takie jak produkty pełnoziarniste czy węglowodany z produktów roślinnych (np. fasola), potrzebują więcej czasu na to, by organizm przetworzył je na cukier i insulinę. Zastąpienie tych węglowodanów, które dostarczają cukry proste, złożonymi węglowodanami ma pozytywny wpływ na płodność.

Pamiętaj o owocach!

Stwierdzono, że kobiety, które spożywały owoce trzy lub więcej razy dziennie, poczęły pół miesiąca szybciej niż kobiety, które spożywały mniej owoców (1-2 / miesiąc). Podobnie ryzyko niepłodności wzrosło z 8 do 12 procent u kobiet z najniższym spożyciem owoców w diecie.

Zielone warzywa liściaste

Istotnym czynnikiem pomagającym parom być bardziej płodnymi jest żelazo. Żelazo niehemowe – takie, jakie otrzymuje się z warzyw, zbóż i nasion, jest skuteczniejsze niż żelazo hemowe – takie, jakie można znaleźć w mięsie.

Zdrowe tłuszcze

Nie wszystkie tłuszcze są szkodliwe dla zdrowia. Nie ma potrzeby zastępowania mleka pełnego mlekiem odtłuszczonym, ani sera serem o niskiej zawartości tłuszczu. Najnowsze badania pokazują, że wbrew wcześniejszym przekonaniom kobiety mają większą szansę na poczęcie dziecka, gdy w ich diecie znajdują się pełnotłuste produkty mleczne.

Suplement z multiwitaminami

Witaminy to jedne z najważniejszych elementów, które mogą pomóc kobiecie zajść w ciążę. W badaniu kobiety, które przyjmowały multiwitaminy, miały o 40% mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń owulacji. Witamina B9 to jedna z najważniejszych witamin (znana jako folian lub kwas foliowy). Jest niezbędny do wzrostu komórek i tworzenia DNA.

Brak kwasu foliowego powoduje wady wrodzone. Jest to suplement dla wszystkich kobiet planujących zajście w ciążę. Folian jest naturalnie występującą formą witaminy B9, podczas gdy kwas foliowy jest formą syntetyczną. Główna różnica między formą naturalną a syntetyczną polega na tym, że większość kwasu foliowego nie jest przekształcana w aktywną formę witaminy B9 w układzie pokarmowym. Zamiast tego musi zostać przekształcony w wątrobie lub innych tkankach, przez co proces jest powolny i nieefektywny. W związku z tym niezbędna jest suplementacja.

Na szczególną uwagę w kontekście płodności zasługują suplementy takie jak selen, cynk, beta-karoten.

Unikaj alkoholu, fast foodów, dużej ilości kofeiny

W diecie chodzi zarówno o unikanie pewnych pokarmów, jak i o to, co rzeczywiście jeść. Alkohol i napoje bogate w kofeinę (w tym słodkie napoje bezalkoholowe) mają negatywny wpływ na płodność. Jedno z badań wykazało, że w przypadku par, które regularnie jadły potencjalnie „niezdrowe” jedzenie, ryzyko niepłodności zwiększyło się dwukrotnie.

Jeśli chcemy poprawić płodność, należy dążyć do stopniowych, ale małych zmian stylu życia (szczególnie w połączeniu z aktywnością fizyczną i żywieniem). Przydatna okazuje się również terapia poznawczo-behawioralna oraz elementy jogi i medytacji w celu obniżenia stresu.

___________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz