Bardzo często osoby z zespołem jelita drażliwego zmagając się z problemami żołądkowo-jelitowymi, które powodują ból brzucha, wzdęcia, gazy czy poczucie ogólnego dyskomfortu. Na pomoc w takich wypadkach przychodzi tajemniczo brzmiąca dieta... low FODMAP (nazywana również dietą FODMAP). Dieta polega na wyłączeniu lub ograniczeniu w spożyciu określonych produktów z danych grup. Na czym polega ta dieta i dlaczego jest wyjątkowa?

  • Czym jest Low FODMAP?

  • IBS, SIBO a low FODMAP

  • Zasady diety low FODMAP

  • Low FODMAP - czego unikać?

  • Low FODMAP - przykładowy jadłospis 

Czym jest Low FODMAP?

Low FODMAP to akronim pochodzący z ang.  Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols. Oznacza to Fermentujące Oligosacharydy, Disacharydy, Monosacharydy i Poliole. Z nauki do praktyki dietę tę wprowadzili naukowcy Monash University z Australii (Monash University, Medicine, Nursing and Health Sciences).

FODMAP to składniki, które mogą występować w pożywieniu naturalnie lub w formie dodatków. Spożycie większych ilości (choć to zależy, bo ważna jest tutaj indywidualna ich tolerancja) składników FODMAP może prowadzić wzrostu aktywności osmotycznej w jelitach, powstawania gazów (wzdęć, bólów brzucha) na skutek fermentacji węglowodanów czy polioli. Te ostatnie to inaczej „alkohole polihydroksylowe”, zaliczyć do nich można środki słodzące (tj. sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol).

Do składników FODMAP możemy zaliczyć fruktozę zawartą głównie w owocach, miodzie, sokach, słodyczach, jak również w produktach dosładzanych syropem fruktozowym; laktozę pochodzącą z mleka oraz wybranych przetworów mlecznych; frukto- i galaktooligosacharydy obecne przede wszystkim w warzywach cebulowych, nasionach roślin strączkowych oraz pszenicy; poliole występujące w znikomych ilościach w owocach i warzywach, ale głównie dodawane do żywności.

IBS, SIBO a low FODMAP

Zespół jelita wrażliwego (z ang. Irritable Bowel Syndrome; IBS) to częste zaburzenie polegające na nieprawidłowej motoryce jelit, w wyniku czego dochodzi do reperkusji żołądkowo-jelitowych (ból brzucha, wzdęcia, gazy, zmiana rytmu wypróżnień). To właśnie zasady diety low FODMAP łagodzą objawy IBS zmniejszając negatywne skutki związane z pracą układu pokarmowego oraz poprawiają tak ważne samopoczucie chorego.

U osób z IBS do zaburzeń może dochodzić w wyniku:

  • zwiększonego ciśnienia wynikającego z aktywności osmotycznej jelit, gdzie dochodzi do rozciągnięcia światła jelita (wydzielanie płynów do światła jelita wywołuje problemy brzuszne),

  • szybkiej fermentacji FODMAP w wyniku działania bakterii jelitowych skutkuje bólem, wzdęciami, ogólnym dyskomfortem (większa produkcja gazów).

Poza zespołem jelita drażliwego, dieta low FODMAP może okazać się pomocna przy występowaniu tzw. SIBO. Skrót ten oznacza zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Pomimo, że w tym wypadku należy wdrażać specjalnie ukierunkowaną antybiotykoterapię, to właśnie zasady diety low FODMAP  zmniejszają ilość działań ubocznych SIBO.

W wyniku zastosowania zasad diety protokołu low FODMAP  zmniejsza się ilość wzdęć oraz bólów brzucha, co poprawia również jakość życia pacjentów z dolegliwościami związanymi z IBS i SIBO.

Zasady diety low FODMAP

Należy pamiętać, że przykładowy jadłospis diety ma charakter orientacyjny. Bardzo ważne jest, aby współpraca związana z koniecznością wprowadzenie diety low FODMAP była prowadzona przez wykwalifikowanego dietetyka, który stale monitoruje przebieg współpracy. Bardzo przydatna jest również diagnostyka (np. gastroskopia, USG jamy brzusznej, kolonoskopia) prowadzona przez lekarza specjalistę (gastrolog). Nadrzędnym celem poza komfortem żołądkowo-jelitowym jest zapobieganie ewentualnym niedoborom pokarmowym.

Pierwsza faza diety powinna dążyć do ustalenia, które produkty wywołują objawy IBS. Okres trwa od ok. 6 do 8 tygodni. W tym okresie eliminujemy grupy FODMAP o wysokiej zawartości fruktozy, laktozy, oligosacharydów czy polioli. Dłuższe stosowanie tego model diety może zwiększać ryzyko dysbiozy jelit i wpłynąć na zmniejszenie ilości bakterii probiotycznych.

Druga faza diety powinna polegać na stopniowym włączeniu produktów (uważnie, niewielkie ilości) zawierające FODMAP, ale w ilości odpowiadającej indywidualnemu stopniowi tolerancji (sery żółte, produkty bezglutenowe, mięso, ryby, jaja). W tym okresie warto bacznie obserwować, jak zachowuje się organizm. Bardzo ważna jest ich indywidualna tolerancja, przez co możemy ocenić jakie produkty nam służą, a z jakich należy zrezygnować lub ograniczyć ich spożycie.

Low FODMAP - czego unikać?

Dieta low FODMAP opiera się na eliminacji poszczególnych składników:

  1. Oligosacharydy

  • czosnek, cebula, produkty pszenne, jęczmień, owies

  • banany, karczochy, szparagi

  • brukselka i wszystkie rośliny strączkowe (fasola, soczewica, ciecierzyca)

  • orzeszki ziemne

*** dozwolone są soja i produkty sojowe

  1. Disacharydy

  • wszystkie produkty mleczne zawierające laktozę, w tym mleko, lody, jogurt, sery miękkie (niewielkie ilości sera śmietankowego mogą być tolerowane)

  • sery dojrzewające krócej niż miesiąc

  • kwaśna śmietana

  • całe mleko w puszkach i mleko w proszku

  1. Monosacharydy

  • substancje słodzące, takie jak miód, agawa i syrop kukurydziany o wysokiej zawartości fruktozy

  • wiele owoców, w tym jabłka, mango, gruszka i arbuz

  1. Poliole (alkohole cukrowe i niektóre inne włókna)

  • erytrytol, sorbitol, mannitol

  • jabłka, awokado, wiśnie

  • nektaryny, suszone śliwki

  • grzyby

Low FODMAP - przykładowy jadłospis 

Poniżej przedstawiamy przykładowy jadłospis na diecie low FODMAP:

Śniadanie

Płatki owsiane z mlekiem ryżowym, z dodatkiem kiwi i orzechów włoskich

Herbata zielona

II Śniadanie

Kanapka z jajem i awokado, sałata

Obiad

Kasza gryczana z rybą z grilla (dorsz), świeża papryka

Sok z grejpfruta z wodą (50:50)

Podwieczorek

Koktajl z banana, izolatu białka serwatkowego, szpinaku (na wodzie i leku migdałowym 50:50), cynamonu

Popcorn powietrzny z dodatkiem lnu lub oliwy z oliwek 

Kolacja

Pieczywo bezglutenowe z serem mozzarella i pomidorem, rukolą, słonecznikiem

Herbata czarna


______________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz