Istnieją różne rodzaje tłuszczów, niektóre z nich są korzystne dla zdrowia, podczas gdy spożycie innych w nadmiarze może przyczyniać się do różnych problemów zdrowotnych. Tłuszcze nasycone i tłuszcze trans są uważane za niezdrowe i zaleca się ograniczenie ich spożycia. Nie są one potrzebne nam do życia i lepiej zastąpić je innymi, bardziej korzystnymi dla zdrowia. 

 

W artykule:

  • Tłuszcze nasycone
  • Tłuszcze trans
  • Jakie tłuszcze warto jeść?

 

Tłuszcze nasycone

Nasycone kwasy tłuszczowe znajdują się zwykle w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak tłuste mięsa (wieprzowina, wołowina), podroby, masło, smalec, czy tłusty nabiał. Niemniej jednak, znajdują się też w niektórych produktach roślinnych, takich jak olej palmowy i kokosowy

 

Nasycone kwasy tłuszczowe mają niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka. Kwas palmitynowy, który do nich należy, gdy jest spożywany w nadmiarze, powoduje zwiększenie we krwi cholesterolu całkowitego i LDL. Sprawia to, że rośnie ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, miażdżycy i incydentów takich jakich udar, czy zawał serca

 

Tłuszcze nasycone mają przede wszystkim negatywne działanie na zdrowie. Wyjątkiem jest kwas kaprylowy, zawarty w tłuszczu mlecznym. Może obniżać ryzyko grzybicy i chorób bakteryjnych układu pokarmowego. Nie ma jednoznacznych dowodów na to, by tłuszcz mleczny był szkodliwy dla zdrowia.

 

Duża ilość nasyconych tłuszczów w diecie sprzyja stanom zapalnym i stresowi oksydacyjnemu, które mogą prowadzić do wielu chorób. Nadmierne spożycie tych tłuszczów może przyczyniać się do rozwoju nadwagi, otyłości, a także insulinooporności i cukrzycy typu 2. Niektóre badania wskazują, że spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych w nadmiarze może być związane z chorobami wątroby, takimi jak np. stłuszczenie wątroby

 

Praktycznie nierealne jest wyeliminowanie nasyconych tłuszczów z diety, ponieważ ich niewielkie ilości znajdują się w małych ilościach nawet w źródłach “zdrowych” tłuszczów. Zaleca się jednak ograniczenie spożycia bogatych źródeł tych kwasów do minimum. 

 

Tłuszcze trans

Izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych to sztucznie modyfikowane tłuszcze, które są szkodliwe dla zdrowia człowieka. W żywności znajdują się zwykle w produktach wysoko przetworzonych, które zawierają częściowo lub całkowicie utwardzone tłuszcze. Źródłami tłuszczów trans są niektóre margaryny, fast foody, niektóre gotowe dania, słodycze i przekąski. Są one szczególnie niebezpieczne dla zdrowia. 

 

Tłuszcze trans, podobnie jak nasycone, zwiększają poziom cholesterolu LDL. Związane są też z większym ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych, miażdżycy i cukrzycy typu 2. Izomery trans przyczyniają się do powstawania oporności na insulinę oraz tworzenia wolnych rodników, które uszkadzają komórki organizmu. 

 

Wysokie spożycie trans kwasów tłuszczowych może wiązać się z tworzeniem się stanu zapalnego w organizmie, co może predysponować do powstawania różnych chorób przewlekłych. Ponadto, wydaje się, że tłuszcze trans zaburzają syntezę kwasów tłuszczowych omega-3 i 6, co nasila ich szkodliwość. 

 

Zalecane spożycie zarówno tłuszczów nasyconych, jak i izomerów trans, według norm żywienia dla populacji Polski, powinno być “tak niskie, jak to jest możliwe do osiągnięcia w diecie zapewniającej właściwą wartość żywieniową”. Należy zatem maksymalnie ograniczyć spożycie tych tłuszczów wraz z dietą, ponieważ nie są nam potrzebne do życia i wywołują szkodliwy efekt na zdrowie człowieka. 

 

Jakie tłuszcze warto jeść?

Tłuszcze dobrej jakości są bardzo ważne w diecie człowieka. Powinny stanowić aż 20-35% spożywanej energii. Zaleca się dostarczanie głównie jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Jednonienasycone tłuszcze znajdują się w oliwie, innych olejach roślinnych, orzechach, awokado oraz nasionach i pestkach. Natomiast źródłami tłuszczów wielonienasyconych są: tłuste ryby, orzechy, nasiona, oleje roślinne (rzepakowy, lniany). 

 

Spożywanie wraz z dietą kwasów jedno- i wielonienasyconych zamiast tłuszczów nasyconych (głównie zwierzęcych) wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka występowania chorób sercowo-naczyniowych (nawet do 30%). Największe znaczenie w tym aspekcie ma odpowiednie spożycie kwasów omega-3 i omega-6. 

 

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe mogą obniżać poziom “złego” cholesterolu LDL i zwiększać stężenie “dobrego” cholesterolu HDL, co pozytywnie wpływa na zdrowie serca. Podobnie działają tłuszcze wielonienasycone. Oprócz regulacji poziomu cholesterolu, wspierają zdrowie mózgu i wielu innych narządów i układów. 

 

Istnieją badania wskazujące, że wysokie spożycie trans i nasyconych tłuszczów, a niskie jedno- i wielonienasyconych (“zdrowych”) kwasów tłuszczowych może być związane ze zmniejszonymi zdolnościami poznawczymi i zwiększonym ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera.

  

Źródła:

  1. Li Y., Hruby A., Berstein A.M., i wsp. (2015). Saturated Fats Compared With Unsaturated Fats and Sources of Carbohydrates in Relation to Risk of Coronary Heart Disease: A Prospective Cohort Study. J. Am. Coll. Cardiol. 66(14):1538–1548. 
  2. Hooper L., Summerbell C.D., Thompson R. i wsp. (2016). Reduced or modified dietary fat for preventing cardiovascular disease. Sao Paulo Med. J. 134(2):182–183.
  3. Jarosz M. (red.) (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. NIZP-PZH.