Przetworzona żywność to taka, która została poddana procesom technologicznym, również domowym. Wskutek tego, produkt został przekształcony ze swojej naturalnej formy w przetworzony produkt końcowy. 

  

Żywność przetwarza się w celu m.in. przedłużenia trwałości produktu, ułatwienia przechowywania, poprawy smaku, wyglądu, tekstury, czy usprawnienia przygotowania dania. 

 

W artykule:

  • Czym jest przetworzona żywność?
  • Czy przetworzona żywność jest bezwartościowa?
  • Szkodliwe dodatki w żywności wysoko przetworzonej
  • Wpływ wysoko przetworzonej żywności na zdrowie

 

Czym jest przetworzona żywność?

Do metod przetwarzania żywności zalicza się nie tylko gotowanie i pieczenie, ale również suszenie, mrożenie, konserwowanie, a nawet krojenie, czy mielenie. Każda forma obróbki sprawia, że surowiec staje się produktem w jakimś stopniu przetworzonym.

 

Do żywności przetworzonej zalicza się zatem: konserwy, dania gotowe do spożycia, pieczywo, makarony, wędliny, sery, napoje, fast foody, przekąski, suszone, krojone lub mrożone warzywa i owoce. 

 

Często wyodrębnia się żywność wysokoprzetworzoną i to głównie o niej jest ten artykuł. Są to produkty, które zostały poddane wielu procesom technologicznym. Do żywności wysokoprzetworzonej zalicza się żywność typu fast food, słodycze, słone przekąski oraz dania instant

 

Czy przetworzona żywność jest bezwartościowa?

To, że żywność została przetworzona nie oznacza, że nie ma wartości odżywczych. Niektóre produkty muszą zostać przetworzone w pewnym stopniu, żeby mogły zostać bezpiecznie spożyte. Przykładem jest ziemniak, który musi zostać poddany obróbce, aby substancje w nim zawarte nie były dla nas toksyczne. 

 

Istnieją różne sposoby przetwarzania żywności. Zwykle każda forma obróbki będzie wpływała na straty składników odżywczych. Jednak te straty będą się od siebie diametralnie różniły w zależności od stopnia przetworzenia, produktu i zawartości substancji odżywczych. 

 

Niektóre formy przetwarzania, takie jak suszenie lub mrożenie, mogą zachowywać większość składników odżywczych, podczas gdy inne, takie jak intensywne przetwarzanie chemiczne, mogą spowodować utratę sporych ilości składników odżywczych. 

 

Działanie bardzo wysokiej lub niskiej temperatury może być wręcz zabójcze dla składników o małej termostabilności. Do takich składników należy m.in. witamina C oraz foliany, których straty podczas obróbki cieplnej sięgają nawet 80%. 

 

Istotny jest także czas obróbki oraz czas przechowywania. Im dłużej, tym straty są wyższe. 

 

Jest wiele czynników, od których zależne są straty składników mineralnych i witamin w żywności. Jednak należy pamiętać, że im bardziej przetworzony produkt, tym zazwyczaj będą one większe. Przykładowo, straty w mrożonych owocach będą dużo mniejsze niż w dżemie z tych owoców, który został dużo bardziej przetworzony. 

 

Oczyszczanie mąk to również przetwarzanie. Biała mąka, czyli oczyszczona, ma dużo mniejszą zawartość błonnika pokarmowego oraz składników mineralnych i witamin niż te o mniejszym stopniu przetworzenia. 

 

Szkodliwe dodatki w żywności wysoko przetworzonej

Żywność wysokoprzetworzona, taka jak gotowe dania czy słodycze, charakteryzuje się tym, że zawiera dodatki, które szkodzą zdrowiu. Do najbardziej powszechnych należą tłuszcze trans, cukier (lub jego pochodne) oraz sól w dużej ilości. W trakcie procesów technologicznych do takiej żywności dodaje się też m.in. barwniki i konserwanty. Niektóre z nich mogą kumulować się w organizmie i negatywnie wpływać na zdrowie. Dlatego warto wybierać produkty z krótkim składem i małą ilością dodatków. 

 

Wpływ wysoko przetworzonej żywności na zdrowie

Wiele mówi się o negatywnym wpływie trans kwasów tłuszczowych, cukru oraz soli na zdrowie człowieka. Tłuszcze trans wpływają negatywnie m.in na profil lipidowy i zwiększają ryzyko występowania chorób układu sercowo-naczyniowego. Wysokie spożycie cukru prowadzi do rozwoju wielu chorób, takich jak cukrzyca typu 2., otyłość i dyslipidemie. Duża ilość soli zawarta w pokarmach o dużym stopniu przetworzenia zwiększa ryzyko występowania nadciśnienia tętniczego oraz chorób serca

 

Żywność wysokoprzetworzona często jest również wysokokaloryczna. Regularne spożywanie produktów o wysokiej gęstości energetycznej może prowadzić do nadwagi lub otyłości a to w konsekwencji do wielu chorób. 

 

Regularne spożywanie żywności wysokoprzetworzonej zwiększa ryzyko wielu chorób, takich jak nowotwory, zawał serca, udar mózgu, otyłość, czy cukrzyca typu 2. Zwiększa również ogólną śmiertelność.

 

Warto bazować swoje codzienne żywienie na produktach nieprzetworzonych lub przetworzonych w jak najmniejszym stopniu. Będzie to korzystne dla twojego zdrowia i samopoczucia. 

 

Źródła:

  1. Różańska D., Regulska-Ilow B., Ilow R. (2013). Wpływ procesów kulinarnych na zawartość wybranych witamin w żywności. cz. I. Witamina C i foliany. Bromat. Chem. Toksykol. - 46 (3): 241 – 249.
  2. Kapczuk P., Komorniak N., Rogulska K., Bosiacki M., Chlubek D. (2020). Żywność wysokoprzetworzona i jej wpływ na zdrowie dzieci i osób dorosłych. Postępy Biochemii. 66 (1).
  3. Rauber, F., Campagnolo, P. D., Hoffman, D. J., & Vitolo, M. R. (2015). Consumption of ultra-processed food products and its effects on children’s lipid profiles: a longitudinal study. Nutrition, metabolism, and cardiovascular diseases : NMCD, 25(1), 116–122.
  4. Tobiś K. (2022). Czym jest żywność przetworzona? Czy należy się jej bać? dietetycy.org.pl (dostęp z 19.09.2023r.)