Dość enigmatyczna nazwa związku chemicznego N-acetylocysteina, potocznie rozpoznawana, pod skrótem NAC, to pochodna cysteiny w konformacji L. Jest ona siarkowym aminokwasem z grupą tiolową, która jest kluczowym czynnikiem określającym jej działanie prozdrowotne u człowieka. Zyskała ona rozgłos i zaufanie stosujących ją za sprawą bardzo dobrej przyswajalności i efektywngo zwiększania glutationu w organizmie. Właściwości tego związku są znane od blisko 60 lat i dalej odkrywany jest jego wielopłaszczyznowy charakter. Pojawia się jednak konkluzja - czy na pewno jest naszym przyjacielem, czy może skutki uboczne przewyższają jego dobroczynną naturę?

Chemia, hemoglobina, oksydacja - taka sytuacja

N-acetylocysteina (NAC) jest pochodną L-cysteiny, która na N-końcu posiada dołączoną grupę acetylową (1). To właśnie dzięki tej, prostej do osiągnięcia, czynności chemicznej jest ona niemal całkowicie metabolizowana w wątrobie po spożyciu. Końcowym produktem rozpadu tego związku chemicznego są glicyna i glutation (2).

Dlaczego powinniśmy ją stosować doustnie? Otóż nie istnieją żywieniowe źródła NAC, więc może zostać się do ustroju jedynie za pośrednictwem suplementacji. Spożycie NAC powinno wynosić 1-2,9 grama na dobę, co jest ekwiwalentem 0,8-2.2 grama cysteiny (3). Okres półtrwania wynosi 5-6 godzin. Nie wykazano żadnych interakcji tego związku z żywnością i zalecana dawka nie wywołuje reakcji niepożądanych (4).

NAC jest również stosowany w medycynie od dawna jednak liczba jego zastosowań wzrasta wraz z poznaniem mechanizmów jego działania, m.in.: wykazuje on działanie antyapoptotyczne (zapobieganie, programowanej śmierci komórek, antykancerogennie (5), zaangagażowany jest w metabolizm fosfolipidów błon komórki, obniża ciśnienie krwi i stężenie homocysteiny tudzież jest antyoksydantem (6, 7).

Czysta przyjemność!

N-acetylocysteina jest znana głównie z podnoszenia stężenia glutationu w wątrobie, który wzmacnia ją oraz pomaga pozbyć się niektórych substancji, które w wysokich stężeniach mogą okazać się trujące - czyli kolokwialnie rzecz ujmując oczyszcza z nich nasz organizm (8). NAC jest też substancją wymiatającą wolne rodniki w naszym organizmie.

Podczas stanów obciążenia wątroby i podwyższenia poziomu wolnych rodników w organizmie, dochodzi do natężenia mechanizmów autoagresji ustroju, tak jak w przypadku Hashimoto, czy zapalenia jelit. Obniżenie stresu oksydacyjnego, jest niezmiernie ważne w takich przypadkach. Istnieją również naukowe dowody, że acetylocysteina bardzo dobrze wspomaga organizm w walce z grzybami, bakteriami i wirusami.

NAC, a sport

Podsumowując de facto cały ten tekst NAC będzie wspomagał osoby ćwiczące wielotorowo, mianowicie: antyapoptotycznie i oszyszczająco. Działanie antyapoptotyczne, będzie objawiało się zmniejszoną ilością komórek, które będą podlegały śmierci, a co za tym idzie w okresach wzmożonej aktywności fizycznej, przewlekły stres fizjologiczny będzie w pewnym procencie niwelowany przez dobroczynne działanie NAC.

Detoksykujące działanie tej formy cysteiny będzie natomiast wspierało walkę z wolnymi rodnikami, których znacząca ilość wytwarzana jest przez pracujące mięśnie, najbardziej podczas wysiłku beztlenowego. Badania nad NAC opierające się na podawaniu tego środka myszom z wywołaną dystrofią (zanikiem mięśni), wykazały znaczną poprawę wytrzymałości mięśni i zmniejszyły istotnie ich zniszczenie (9).

Napisał: Tomasz Domoradzki

Piśmiennictwo:

  1. Atkuri K.R.,Mantovani J.J., Herzenberg L.A. i wsp. N-acetylcysteine – a safe antidote for cysteine/glutathione deficiency. Curr Opin Pharmacol 2007; 7 (4): 355–359.

  2. Sansone R.A., Sansone L.A. Getting a Knack for NAC: N-Acetyl-Cysteine. Innov Clin Neurosci. 2011; 8 (1): 10–14.

  3. EFSA. N-Acetyl-L-cysteine for use in foods for particular nutritional uses and in foods for special medical purposes. The EFSA Journal. 2006; 390: 3–7.

  4. //www.drugbank.ca/drugs/DB06151.

  5. De Rosa S.C., Zaretsky M.D., Dubs J.G. i wsp. N-acetylcysteine replenishes glutathione in HIV infection. Eur J Clin Invest. 2000; 30 (10): 915–929.

  6. Mokhtari V., Afsharian P., Shahhoseini M. i wsp. A Review on Various Uses of N-Acetyl Cysteine. Cell J. 2017; 19 (1): 11–17. 

  7. Kalimeris K1, Briassoulis P2, Ntzouvani A3. N-acetylcysteine ameliorates liver injury in a rat model of intestinal ischemia reperfusion. J Surg Res. 2016 Dec;206(2):263-272. doi: 10.1016/j.jss.2016.08.049. Epub 2016 Aug 19.

  8. US National Library of Medicine: Drug Information Portal - acetylocysteina

  9. Chmurzyńska A, Jakimiuk A, Kurzawa R, Paszkowski T, Pawelczyk L, V Skrzypulec-Plinta. Stanowisko zespołu ekspertów na temat zastosowania N-acetylocysteiny w ginekologii i położnictwie. To wiedzieć powinniśmy, nr.45 2019