Tudca – właściwości i działanie

TUDCA czyli kwas tauroursodeoksycholowy to substancja naturalnie występująca w organizmie człowieka. Najczęściej stosuje się ją alternatywnie jako wsparcie wątroby (podobnie jak NAC czyli n-acetylcysteinę czy sylimarynę). Wykazuje silnie działanie detoksykacyjne, ale również antyoksydacyjne. Jest niezwykle przydatna również jako wsparcie układu sercowo-naczyniowego, narządu wzroku czy układu nerwowego.

  • Czym jest Tudca?
  • Ogólne zastosowanie Tudca
  • Cholestaza i TUDCA
  • TUDCA, a pierwotne stwardniejące zapalenie dróg żółciowych (PSC)
  • UDCA, a zabiegi bariatryczne

Czym jest TUDCA?

TUDCA to in. kwas tauroursodeoksycholowy czyli sól żółciowa, która występuje również naturalnie w organizmie. Docierające do jelit kwasy żółciowe są zamieniane na UDCA wiążąc się z tauryną, co ostatecznie tworzy TUDCA. Ciekawostkę stanowi fakt, że TUDCA produkowana jest w ciele niedźwiedzi! Tak! Substancja ta od setek lat była stosowana w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej do leczenia chorób wątroby (np. zwłóknienia wątroby). Według Chińskiej Farmakopei Państwowej wydanie z 1995 roku, aż 28 leków zawierało niedźwiedzią żółć. W starożytności Chińscy Praktycy Medycyny Ludowej (dynastia Tang, 618-907 n.e.) odkryli terapeutyczne działanie niedźwiedziej żółci.

Ogólne zastosowanie TUDCA

TUDCA może działać dwutorowo. Z jednej strony jest wykorzystywany jako substancja wspierająca działanie układu nerwowego, a z drugiej strony wykazuje potencjał ochronny względem komórek wątroby (działanie hepatoprotekcyjne). Jest alternatywną opcją dla ostropestu plamistego zawierającego sylimarynę wykazującą podobne działanie. TUDCA łagodzi stany zapalne i stres oksydacyjny. Hipotetycznie również zmniejsza dysfunkcje śródbłonka np. w wyniku hiperglikemii, dzięki czemu jest coraz częściej badana w kontekście insulinoopornosci, cukrzycy czy powikłań sercowo-naczyniowych.

Inne działania TUDCA:

  • wpływ na cholesterol, pomaga leczyć kamienie żółciowe
  • wspiera wydzielanie żółci
  • wspiera kondycję wątroby, stymuluje eliminację toksyn
  • kontroluje poziom cholesterolu w wątrobie
  • pomocny w utracie wagi (metabolizm tłuszczu w wątrobie)
  • rola w leczeniu i profilaktyce chorób i zaburzeń wzroku
  • działanie neuroprotekcyjne (po udarze mózgu)
  • wspiera leczenie choroby Huntingtona
  • przydatny u osób nadużywających alkoholu i stosujących SAA (sterydy anaboliczno-androgenne)
  • przydatna po zabiegach bariatrycznych

 

Kwas tauroursodeoksycholowy może wpływać na zmniejszenie uszkodzeń w wyniku niedotlenienia (mózgu, nerek czy wątroby), dzięki czemu znajduje zastosowanie w leczeniu około szpitalnym np. po operacjach. TUDCA wyparło stosowany wcześniej kwas chenodeoksycholowy (CDCA) ze względu na brak toksyczności w leczeniu (rozpuszczaniu) kamieni żółciowych. (Paumgartner et al. 1994; Ashby i in. 2018).

Cholestaza i TUDCA

W problemach z wątrobą (zespoły cholestatyczne) TUDCA wpływa na prawidłowe przepływy żółci w wątrobie. Stosowanie może poprawić stan enzymów wątrobowych tj.:

  • ALT (alat)
  • AST (aspat)
  • GGTP (gamma glutamylotranspeptydaza)

 

Cholestaza jest zaburzeniem przepływu / krążenia żółci w wątrobie. TUDCA wraz z UDCA (kwas ursodeoksycholowy) jest pierwszym etapem wdrożonego działania w różnych zespołach cholestatycznych. Z powodzeniem stosuje się go w kamicy żółciowej, pierwotnej marskości wątroby oraz pierwotnym stwardniejącym zapaleniu dróg żółciowych (PSC).

  

W literaturze w ostatnich latach pojawił się również kolejny kwas i jest to tzw. NorUDCA (kwas norursodeoksycholowy), który posiada także alternatywne mechanizmy wpływające na hepatoprotekcję. (Halilbasic et al. 2017)

 

Dawkowanie TUDCA (w oparciu o wykreślone krzywe z analizy surowicy i żółci) wynosi średnio 15-20 mg / kg masy ciała. (Setchell i wsp. 1996) W przypadku występowania kamieni żółciowych (które tworzą się w wyniku obecności cholesterolu w wątrobie) zaleca się próbę ich rozpuszczenia celem wydalenia. Niestety część kamieni żółciowych nie zostaje rozpuszczonych z powodu obecności w sobie wapnia i uodpornienia na kwasy żółciowe. Sugeruje się stosowanie TUDCA na noc w połączeniu z dietą niskocholesterolową, aby skuteczniej pobudzić usuwanie cholesterolu. Kwas może być stosowany również przy leczeniu uszkodzenia wątroby w wyniku nadużywania alkoholu. Ważne, aby nie był on stosowany przed spożywaniem alkoholu, ze względu na możliwą szkodliwość.

 

Warto pamiętać, że TUDCA nie jest stosowane jako postępowanie pierwszego rzutu. W warunkach klinicznych kwasy te jednak mogą być pomocne szczególnie w walce z głównie kamieniami niewapniowymi czyli niecholesterolowymi. TUDCA może być stosowane również jako profilaktyka chorób wątroby promując jej regenerację ze względu na potencjał wątroby do regeneracji. Stosowanie TUDCA rozpowszechnione jest także w leczeniu coraz częściej diagnozowanej insulinooporności oraz cukrzycy. Kwas ten wykazuje także działanie ochronne względem ośrodkowego układu nerwowego będąc swojego rodzaju neurologicznym środkiem ochronnym.

TUDCA, a pierwotne stwardniejące zapalenie dróg żółciowych (PSC)

TUDCA może być pomocna w leczeniu PSC (najczęściej dotyczy mężczyzn w wieku 30 – 50 lat), gdzie dochodzi do zastoju żółci w drogach żółciowych. Dzieje się tak w wyniku występującego zwłóknienia i niszczenia drogi żółciowej (z zewnątrz i wewnątrz).

 

Pomimo, że przyczyna choroby nie jest w pełni poznana, przypuszcza się, że jedną z możliwych przyczyn może być reakcja autoimmunologiczna. Choroba występuje często wraz z innymi chorobami tj.: nieswoiste zapalenie jelit (WZJG – wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego), czy nieco rzadziej –  chorobą Leśniowskiego-Crohna. Niejednokrotnie zdarza się także, że PSC towarzyszy także problem z tarczycą, reumatoidalne zapalenie stawów czy obecność cukrzycy typu I. W PSC stosuje się najczęściej około 13 – 15 mg / kg / masy ciała TUDCA na dobę jako leczenie pierwszego rzutu według European Association for the Study of the Liver 2017. (Lindor i wsp. 2019)

  

TUDCA, a zabiegi bariatryczne

W przypadku zabiegów bariatrycznych i okresów bardzo szybkiego nabierania masy ciała (>1,5 kg / tydzień) udowodniono, że TUDCA pomaga rozpuszczać kamienie żółciowe. (Stokes i wsp. 2014; Magouliotis i wsp. 2017) Zaleca się suplementacją >500 mg UDCA w okresach szybka utrata masy ciała do momentu stabilizacji. Praktyka chirurgii bariatrycznej oraz rekomendacje Europejskiego Towarzystwa Badań Wątroby (2016) wskazują na możliwość wspierania 6-miesięcznego procesu regeneracji TUDCA po zabiegach chirurgicznych.