Testosteron jest ważnym, anabolicznym hormonem, którego działanie skupia się również na mięśniach szkieletowych. Oddziaływanie to polega na łączeniu się z receptorem androgenowym, który pełni funkcję czynnika transkrypcyjnego, indukującego ekspresję znacznej liczny genów w obrębie omawianej tkanki. Produkty tej reakcji w lwiej części odpowiadają za regenerację oraz pogłębienie adaptacji mięśni do pełnionej funkcji. Jak się to dokładnie odbywa? Jak działa wolny testosteron? Czy jesteśmy w stanie polepszyć jego działanie? 

Wolny testosteron - modus operandi

Mięśnie szkieletowe stanowią w niektórych przypadkach ponad 40% masy ciała. Umożliwiają nam poruszanie się, utrzymywanie odpowiedniej postawy, uczestniczą w procesie oddychania.

W obrębie tej tkanki wykryto różne typy włókien. Jeden z podziałów bazuje na izoformach łańcuchów ciężkich miozyny (ang. myosin heavy chain - MHC). Poprzez wyspecjalizowany trening jesteśmy w stanie zmienić udział izoform MHC i ukierunkować je do fizjologicznych wymagań nakładanych na nas przez uprawianą dyscyplinę sportu.

Udowodniono, iż zawodnicy uprawiający sporty wytrzymałościowe charakteryzują się zaangażowaniem większej ilości włókien typu MHC-I, ciężarowcy i sprinterzy natomiast, bardziej angażują włókna typu MHC-II. Biegacze średniodystansowi posiadają w swoich mięśniach równe ilości włókien obu typów.

Zmiana włókien mięśniowych (ang. remodelling) opiera się na uaktywnieniu (na zasadzie fosforylacji i defosforylacji) właściwych czynników transkrypcyjnych i koaktywatorów transkrypcji (przepisywania informacji genetycznej, jednego z wielu procesów tworzenia białek mięśniowych), co prowadzi do aktywacji genów związanych z zmianą struktury mięśni. Proces remodellingu jest indukowany przez sygnały pochodzące z wnętrza, jak i z środowiska zewnętrznego komórek mięśniowych. Należą do nich: cytokiny, czynniki wzrostu, jony wapnia oraz hormony - np. testosteron wolny. 

Testosteron a hipertrofia

Testosteron jest czynnikiem anabolicznym, który łącząc się z receptorem androgenowym indukuje ekspresję wielu genów. Ich produkty odpowiadają za regenerację oraz przystosowanie mięśni do specyficznego rodzaju wysiłku fizycznego. Jednym z zaproponowanych mechanizmów podnoszenia poziomu hipertrofii włókien mięśniowych poprzez wolny testosteron oraz receptor androgenowy, jest podnoszenie ekspresji IGF-I, który jest silnym czynnikiem anabolicznym dla tej tkanki.

IGF-I podnosi aktywność komórek satelitarnych, nasila fuzję mioblastów oraz przyspiesza dojrzewanie tych komórek. Zauważono również, że testosteron obniża wytwarzanie naturalnego inhibitora wzrostu mięśni - miostatyny. Wolny testosteron występuje w podwyższonych stężeniach u osób regularnie ćwiczących, przez co podnosi potencjał regeneracyjny mięśni, zarówno u osobników młodych jak i starszych. 

Co należy robić aby zoptymalizować wydzielanie testosteronu?

Największy wzrost stężenia wolnego testosteronu jesteśmy w stanie uzyskać przy zastosowaniu ćwiczeń wytrzymałościowo-siłowych trwających nie dłużej niż godzinę. Aktywność trwająca dłużej obniża poziom tego hormonu, aby po trzech godzinach ćwiczeń wyrównać jego stężenie do wyjściowego. Dlatego zalecane są intensywne, lecz krótkie czasowo treningi łączące ćwiczenia oporowe oraz aerobowe.

Istotnym jest również czas snu oraz dieta. Długość spoczynku nocnego nie powinna być krótsza niż 6 godzin, ponieważ nawet jedna zarwana noc obniża naturalne zdolności organizmu do wytwarzania testosteronu oraz podnosi zauważalnie poziom kortyzolu. Cynk, zawarty, np. w owocach morza, również wspomaga wydzielanie testosteronu.  

Przetrenowanie a poziom testosteronu

Od dawna do oceny przetrenowania u zawodników stosuje się pomiary stężenia w krwi testosteronu do kortyzolu. Obniżenie stosunku testosteron/kortyzol, obserwuje się u zawodników różnych dyscyplin, zarówno po zawodach, jak i po wielo-tygodniowych treningach. Intensywne ćwiczenia fizyczne, bez odpowiedniej przerwy pomiędzy jednostkami treningowymi są w stanie obniżać stężenie testosteronu i podnieść poziom kortyzolu nawet 5-krotnie. 


______________________

Autor: Tomasz Domoradzki