Temat boreliozy stale budzi wiele kontrowersji. Jak się okazuje powszechna obawa przed boreliozą nie jest zawsze uzasadniona. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, jak rzeczywiście interpretować diagnostykę w kierunku boreliozy (robi to na własną rękę). Co wpływa na to, że możemy czuć się źle po ukąszeniu przez kleszcza przez dłuższy czas – czy to rzeczywiście powikłanie boreliozy? Zapraszamy do lektury!

.

W artykule:

• Czym jest borelioza?

• Skąd tyle sprzecznych informacji o boreliozie?

• MIT: W przypadku boreliozy występuje zawsze rumień wędrujący

• MIT: Każdy kleszcz przenosi boreliozę

• PRAWDA: Warto jak najszybciej wyciągnąć kleszcza, by ustrzec się boreliozy

• PRAWDA: Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu są długotrwałe i nieprzyjemne

• PRAWDA: Warto włączyć antybiotyk wtedy gdy pojawią się przeciwciała

• MIT: Boreliozę ma się do końca życia

• PRAWDA: Są dostępne testy na boreliozę

.

Czym jest borelioza?

Borelioza jest chorobą wywoływaną przez ukąszenia kleszczy, których z roku na rok w Polsce jest coraz więcej. Pierwszy przypadek boreliozy w Polsce opisano w 1987 roku. Większość nowych przypadków boreliozy jest notowana w okresie pomiędzy 1 maja a 30 listopada. Przewlekła borelioza jest pojęciem słabo zdefiniowanym i często stosowanym jako pojęcie fikcyjne. W artykule opublikowanym w 2016 roku w International Lyme and Associated Diseases Society (ILADS) przedstawiono definicję boreliozy. Z definicji boreliozy wynika, że jest to choroba wieloukładowa z szerokim zakresem objawów i/lub oznak. Objawy występują stale lub okresowo przez min. 6 miesięcy. Sama infekcja może mieć różne okresy utajenia, a objawy przedmiotowe i podmiotowe mogą co jakiś czas powracać.

.

Borelioza przewlekła dzieli się na 2 rodzaje:

1. Borelioza nieleczona (CLD-U)

2. Borelioza leczona wcześniej (CLD-PT), gdzie objawy nawracają lub utrzymują się w sposób ciągły przez 

   okres 6 miesięcy lub nawet dłużej.

.

Osoby z boreliozą poddane kwestionariuszowi jakości życia (QoL) zgłaszały gorsze wyniki jakości życia w porównaniu do zdrowych populacji. (Cameron i wsp. 2016) W niektórych badaniach objawy były dość uporczywe, co utrudniało wielu osobo codzienne funkcjonowanie. Osobom towarzyszyło przewlekłe zmęczenie, które porównano z podobnym zmęczeniem do zmęczenia w zastoinowej niewydolności serca, stwardnieniem rozsianym, czy bólu porównywalnego do bólu pooperacyjnego.

W pracy z 2016 roku dokonano oceny dowodów i wytycznych związanych boreliozą przedstawiając modele postępowania po ukąszeniu kleszczy („Evidence assessments and guideline recommendations in Lyme disease: the clinical management of known tick bites, erythema migrans rashes and persistent disease”). W internecie można wciąż znaleźć sprzeczne wytyczne dotyczące diagnozowania i leczenia boreliozy. Dotychczas opisano blisko 30 różnych stanów boreliozy, a różne organizacje stosują różne schematy oceny leczenia boreliozy.

.

Skąd tyle sprzecznych informacji o boreliozie?

Pewnie sami zastanawiacie się skąd tyle dziwnych informacji o boreliozie i skąd tak wiele osób boi się boreliozy? Przyczyna jest złożona, ale być może to kaskada kilku rzeczy sprawiają, że mamy dużo nieprawdziwych informacji o boreliozie. Ogółem ludzie też z oczywistych przyczyn boją się o zdrowie.

Rzeczywiście sama borelioza może być trudna do zdiagnozowania i osoby podejrzewające boreliozę u siebie wykonują samodzielnie testy na boreliozę. Przykładem może być test serologiczny na boreliozę. Niestety niejednokrotnie na własną rękę interpretują te testy, co jest błędem jeśli nie robimy tego bez należytej edukacji specjalisty.

Do tego dochodzi obawa przed rumieniem wędrującym, na temat którego rozprawimy się za chwilę i odpowiemy, czy rzeczywiście występujący rumień wędrujący świadczy o tym, że mamy boreliozę? Wiele osób po wykonaniu testów nieprawidłowo interpretuje wyniki badań w kierunku boreliozy, a przede wszystkim nie rozumie mechanizmów boreliozy. W niektórych przypadkach mogą nakładać się inne choroby, co może powodować, że to samej boreliozie przypisujemy sporo powikłań, ale o tym jeszcze za chwilę w dalszej części artykułu.

.

MIT: W przypadku boreliozy występuje zawsze rumień wędrujący

Jest to nieprawda, ponieważ rumień wędrujący nie zawsze świadczy o boreliozie. Może tak być, ale w tym celu trzeba jeszcze wykonać odpowiednie testy w kierunku boreliozy.

.

MIT: Każdy kleszcz przenosi boreliozę

Nie jest to prawdą, bo według statystyk, średnio to od 3 do 30% kleszczy może przenosić boreliozę.

.

PRAWDA: Warto jak najszybciej wyciągnąć kleszcza, by ustrzec się boreliozy 

Im dłużej nie wyciągamy kleszcza, tym większe ryzyko przeniknięcia i zakażenia boreliozą przez kleszcza. Pomimo, że wspomina się o 1 dobie na to, aby być pewnym, by kleszcz nie przeniósł boreliozy, warto pamiętać iż ten czas może być dłuższy i wynosić od 1 do nawet 3 dni. W tym wypadku warto jeszcze pamiętać o chorobie tj. kleszczowe zapalenie mózgu, gdzie kleszczowi potrzebne jest o wiele mniej czasu na zainfekowanie (nawet do kilku godzin). By nie siać niepokoju wart także pamiętać, że nie tylko ukłucie przez kleszcza wywołuje tę chorobę, ale także spożycie niepasteryzowanego, surowego mleka i jego przetworów (pochodzących od zainfekowanych wirusem kóz, krów). Tu znowu wracamy do punktu wyżej – nie każdy kleszcz przenosi boreliozę.

.

PRAWDA: Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu są długotrwałe i nieprzyjemne

Kleszczowe zapalenie mózgu to groźna choroba wirusowa, na którą nie ma leku, a zapada na nią każdego roku >150 osób. Sposób na uniknięcie zakażenia to szczepienie. Pomimo, że 50 – 60% osób może doświadczać powikłań tej choroby (zespół postencefalityczny) to objawy te nie są specyficzne. Mogą obejmować zmęczenie, drażliwość, zaburzenia nastroju, pogorszenie jakości snu, pogorszenie koncentracji, bóle głowy, itd. Jednak objawy które mogą występować u nawet połowy chorych, tylko u 4 na 10 pacjentów mają wysokie natężenie co rzeczywiście może pogarszać jakość życia i skłaniać do znaczącej zmiany stylu życia. Zmiany te nie są już na zawsze, bowiem trwają do 18 miesięcy.

.

PRAWDA: Warto włączyć antybiotyk wtedy gdy pojawią się przeciwciała

Jeśli rzeczywiście specjalne testy wykażą pojawienie się już przeciwciał (ale wcześniej ich nie było) to warto wtedy włączyć antybiotyk. Można to zrobić również wtedy, kiedy nie mamy jeszcze objawów choroby.

.

MIT: Boreliozę ma się do końca życia!

Tak absolutnie nie jest. Wiele obaw rodzi się z przekonania, że osoby ugryzione przez kleszcze mogą doświadczać przez wiele lat nieprzyjemnych konsekwencji boreliozy (o tym czy ją mamy powinny mówić nam badania). Twierdzą, że boreliozę ma się całe życia i nie można jej całkowicie wyleczyć, a tylko zaleczać… W tym wypadku to nie jest prawdziwe stwierdzenie, ponieważ borelioza (jako choroba bakteryjna) dzięki zastosowaniu antybiotyków może być wyeliminowana.

.

PRAWDA: Są dostępne testy na boreliozę

Oczywiście testy na boreliozę są dostępne, ale… Niestety wyniki testów w kierunku boreliozy nie są zawsze prawidłowo interpretowane i wprowadzają niektórych w błąd. Są miejsca, gdzie można wykonać na boreliozę, ale także można wykonać wysyłkowy test PCR na boreliozę (uwzględniający koinfekcje i badanie kleszcza). Innym sposobem może być zbadanie obecności przeciwciał IgM w boreliozie. Testy serologiczne powinno się wykonać, ale jednak dopiero po 4-6 tygodniach od ukłucia kleszcza!

Dodatni wynik testu na boreliozę nie zawsze oznacza, że masz boreliozę, bo sam test wskazuje na przeszły kontakt z bakterią (organizm wytwarza przeciwciała IgM). Sam wynik dodatni ważny jest do 2 miesięcy po ukąszeniu przez kleszcza. IgM dodatnie przez kilka miesięcy być może jest też znakiem o wyleczeniu z boreliozy lub toczącym się innym procesie chorobowym, np. jakiejś chorobie z autoagresji (również wytwarzane się przeciwciała IgM).

.

.

Źródła:

1. Shor S, Green C, Szantyr B, Phillips S, Liegner K, Burrascano JJ Jr, Bransfield R, Maloney EL. Chronic Lyme Disease: An Evidence-Based Definition by the ILADS Working Group. Antibiotics (Basel). 2019

2. Sigal LH. Myths and facts about Lyme disease. Cleve Clin J Med. 1997 Apr;64(4):203-9

3. Halperin JJ, Baker P, Wormser GP. Common misconceptions about Lyme disease. Am J Med. 2013 Mar;126(3):264.e1-7

4. Schuijt TJ, Hovius JW, van der Poll T, van Dam AP, Fikrig E. Lyme borreliosis vaccination: the facts, the challenge, the future. Trends Parasitol. 2011 Jan;27(1):40-7

5. Płusa T. Historia badań, epidemiologia zachorowań oraz charakterystyka zakażenia Borrelia burgdorferi [History of the study, epidemiology of the disease and characterization of Borrelia burgdorferi infection]. Pol Merkur Lekarski

6. Cameron DJ, Johnson LB, Maloney EL. Evidence assessments and guideline recommendations in Lyme disease: the clinical management of known tick bites, erythema migrans rashes and persistent disease. Expert Rev Anti Infect Ther. 2014 Sep;12(9):1103-35

.

_____________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz