Stan zapalny stanowi normalną, fizjologiczną reakcję w odpowiedzi na pojawienie się patogenu lub czynnika uszkadzającego. O ile kontrolowany stan zapalny jest niezbędny do utrzymania homeostazy biologicznej, to nadmierny bądź przewlekle utrzymujący się taki stan jest przyczyną wielu problemów zdrowotnych jak i stanowi dźwignię napędową wszystkich chorób przewlekłych.

Jak powstają stany zapalne?

Stan zapalny wynika z aktywizacji komórek układu odpornościowego, które produkują molekuły sygnalizacyjne, jakimi są cytokiny prozapalne. Celem powstania stanu zapalnego jest eliminacja patogenu bądź proces naprawczy tkanki.

Jak rozpoznać stan zapalny?

Stan zapalny może charakteryzować się typowymi, klasycznymi symptomami.

Objawy stanu zapalnego:

  • lokalne zwiększenie ciepłoty/gorączka

  • zaczerwienienie, obrzęk

  • odczucie bólu

Skąd biorą się stany zapalne?

Głównymi mediatorami zapalnymi dla reakcji ostrej są adrenalina i eikozainoidy (powstają z omega 6). W przewlekle utrzymującym się stanie zapalnym, prym wiodą czynniki transkrypcyjne i cytokiny (nf kappa-beta, tnf-alfa, inf-gamma, il-1beta, il-6, il-8, il-17 itp.), czynniki wzrostu, metaloproteinazy, czynniki adhezyjne. Cytokiny, oprócz lokalnego działania w miejscu stanu zapalnego, wywierają także efekt systemiczny, rozregulowują homeostazę całego ustroju i doprowadzają do uszkodzenia tkanek.

Co powoduje stany zapalne?

Przyczyn powstawania stanów zapalnych może być wiele. Najbardziej typowymi z nich są:

  • Źle funkcjonujące jelita

  • LPS

  • nietolerancje lub alergie

  • przewlekłe infekcje

  • toksyny środowiskowe

  • ubytki w zębach

  • stres (aktywacja osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, kortyzol, który obniża odporność i promuje insulinooporność oraz adrenalina, która wywołuje stres oksydacyjny

  • brak snu

  • błędy w odżywianiu

Dieta a stany zapalne

Również dieta może mieć wpływ na powstawanie stanów zapalnych. Prozapalnie mogą działać takie błędy w diecie, jak: spożycie substancji antyodżywczych (np. lektyny), nadmiar omega 6, nadmierne spożywanie tłuszczy trans, nadmierne spożycie cukru, otyłość (tkanka tłuszczowa jest endokrynnie aktywna - produkuje samoistnie cytokiny zapalne). Każdy w ww. czynników powinien być zdiagnozowany i rozpatrywany z osobna. Nadal możemy jednak nie odczuwać związanych z nimi symptomów zapalenia, ponieważ dzieje się to za sprawą mobilizacji układu odpornościowego, wyzwolenia cytokin i stresu oksydacyjnego.

Jak zwalczyć stan zapalny?

Sposobem na redukcję stanu zapalnego jest zmniejszenie nadmiernej odpowiedzi ze strony cytokin układu odpornościowego oraz zmniejszenie uszkodzenia tkanek wywołanych stresem oksydacyjnym. Efekt ten można osiągnąć poprzez zastosowanie antyoksydantów i naturalnych immunomodulatorów.

  • Antyoksydanty

Wiele naturalnie występujących w naturze molekuł posiada właściwości antyoksydacyjne. Przyczyniają się do umniejszenia negatywnych skutków działania wolnych rodników tlenowych lub azotowych. Wolne rodniki to wysoce reaktywne cząsteczki, którym zabrakło jednego elektronu na ostatniej powłoce. Mają zdolność odbierania elektronu innym cząsteczkom, co dezaktywuje ich funkcje biologiczne. Ich aktywność doprowadza do utleniania białek, tłuszczy, DNA, zaburzeń sygnalizacji komórkowych. To z kolei powoduje niszczenie komórek, jak i całych tkanek i narządów. Ich aktywność jest związana z rozwojem chorób przewlekłych, mutacji DNA (sprzyjającym zmianom metabolizmu komórki a w efekcie nowotworów) oraz przyspieszonym starzeniem się organizmu. Antyoksydanty mogą bezpośrednio oddziaływać na wolny rodniki oddając mu elektron, unieszkodliwiając je. Redukują zatem zjawisko stresu oksydacyjnego doprowadzającego do uszkodzeń tkanek.

  • Immunomodulatory

Są to różnego typu fitozwiązki (fito – oznacza pochodzenia roślinnego), takie jak polifenole lub innego typu nutraceutyki np. (EPA). Nadają one roślinie często charakterystyczną barwę, smak lub zapach. Pełnią funkcje ochronne przed szkodnikami bądź czynnikami uszkadzającymi. Dla ludzi są niezwykle korzystne, stanowią bowiem tzn. stresor hormetyczny.

Zjawisko hormezy określa korzystne zachowania adaptacyjne organizmu w odpowiedni na łagodny stresor, gdzie jego aktywność przynosi ostatecznie pozytywny efekt netto dla ciała - wzmacnia jego mechanizmy obronne przed czynnikami stresowymi. Można powiedzieć, że działają nieco w motto ,,Co mnie nie zabije, to mniej wzmocni’’ . Najbardziej znanym stresorem hormetycznym jest wysiłek fizyczny o odpowiednim natężeniu.

Flawonoidy mogą regulować odpowiedź immunologiczną, wzmacniać jej aktywność w trakcie infekcji i trzymać w ryzach w sytuacji fizjologicznej zapobiegając autoimmunizacji. O ile mogą stymulować komórki odpornościowe do pracy to również zmniejszają produkcję cytokin. Redukują zatem uszkodzenie tkanek będące wynikiem ognia krzyżowego mobilizacji odpornościowej. Efekty te określa się właśnie immunomodulacją.

Flawonoidy również wykazują silny potencjał antyoksydacyjny. Działa on jednak na innej zasadzie. Flawonoidy nie wchodzą w bezpośrednią interakcję z rodnikiem, jak ma to miejsce z np. witaminą C. Związki te zmieniają transkrypcję genetyczną. Powstrzymują one nadmierną odpowiedź zapalną układu odpornościowego hamując transkrypcję czynnika NF kappa-beta. Zmniejsza się w ten sposób ekspresja prozapalnych genów kodujących powstawanie cytokin. Dzięki temu produkowany jest efekt przeciwzapalny, cytoprotekcyjny i antyoksydacyjny.

Jakie antyoksydanty stosować?

Najpopularniejsze silne antyoksydanty to:

  • Astaksantyna

  • Witamina E (w formie mieszanych tokotrienoli)

  • Melatonina

  • (NAC) N-acetylocysteina

Do tego immunomodulatory (np. 2-3 z poniższych):

  • EPA (kwas eikozapentaenowy)

  • Kurkumina

  • N-palmityloetanoloamid

  • PQQ

  • Sulforafan

  • Senolityki np. kwercetyna

  • Inhibitory deacetyalcji histonów (Hdac) np. kwas masłowy

  • Aktywatory situin np. resweratrol, NAD

Dodatkowo warto uwagi są także czynniki regulujące funkcje jelit – np. probiotyki, colostrum, laktoferyna, maślany, właściwa podaż błonnika i flawonoidów, zmniejszenie czynników antyodżywczych.

Zbawienne działanie antyoksydantów

Stany zapalne związane są z nadmierną działalnością wolnych rodników powodujących uszkodzenia tkanek. Uszkodzenia te pobudzają układ odpornościowy, w konsekwencji czego powstają cytokiny. Działalność cytokin również wtórnie uszkadza tkanki, pogłębiając stan zapalny. Jest to błędne koło, które się samo napędza, gdy już zostanie aktywowane. Stan ten napędza choroby przewlekłe. W celu likwidacji stanu zapalnego konieczne jest zastosowanie molekuł neutralizujących stres oksydacyjny jak i regulujących nadmierną reaktywność układu odpornościowego.

___________________

Autor: Robert Rybicki

Bibliografia:

Independent Analysis on Supplements & Nutrition | Examine.com

(PDF) Immune system - Part I Fundamentals of innate immunity with emphasis on molecular and cellular mechanisms of inflammatory response (researchgate.net)

Leo and Longevity - YouTube

Powyższy artykuł ma charakter edukacyjny. Nie jest formą porady medycznej, ani nie ma na celu zastąpienia konsultacji lekarskiej. Nie jest także protokołem postępowania w opisywanym zagadnieniu lecz zbiorem informacji na przedstawiony temat. Wszystkie informacje muszą być skonsultowane z lekarzem lub innym specjalistą. Czytelnik, decydujący się na ich zastosowanie działa na własną odpowiedzialność.