Aktywny tryb życia - zapotrzebowanie na składniki odżywcze
Zwiększona aktywność fizyczna wiąże się z większym zapotrzebowaniem na niektóre składniki odżywcze. Jest to spowodowane wzrostem wydatku energetycznego, a co za tym idzie większego zapotrzebowania energetycznego. Poza tym, wyższa aktywność fizyczna prowadzi do większego wydalania elektrolitów, wody oraz większego wykorzystania np. białka, węglowodanów lub niektórych witamin i składników mineralnych.
W artykule:
- Białko, tłuszcze i węglowodany
- Zapotrzebowanie na witaminy
- Zapotrzebowanie na minerały
- Nawodnienie organizmu
Białko, tłuszcze i węglowodany
Warto na początku zaznaczyć, że wzrost aktywności fizycznej wiąże się ze zwiększeniem zapotrzebowania energetycznego, ponieważ więcej energii jest wykorzystywanej. Oznacza to, że aby utrzymać masę ciała, powinniśmy jeść więcej niż dotychczas.
Wraz ze wzrostem spożycia kilokalorii, jednocześnie musi zwiększyć się spożycie białka, tłuszczów i węglowodanów. Są to podstawowe makroskładniki, które dostarczają energii.
Zalecane spożycie białka przez większość ludzi wynosi 0,9 g / kg masy ciała lub 10-20% energii z diety dziennie. U osób aktywnych te wartości są wyższe. Białko jest bowiem podstawowym składnikiem budulcowym dla naszego organizmu. Jest potrzebne do naprawy uszkodzeń m.in mięśni wywołanych wysiłkiem fizycznym i jest niezbędne do ich odbudowy i wzrostu. W zależności od uprawianej aktywności fizycznej, zapotrzebowanie na białko zwiększa się do 1,2 g do nawet 2,2 g / kg masy ciała dziennie. Tę ilość należy dopasować indywidualnie.
Podobnie jest z węglowodanami. Zapotrzebowanie na nie rośnie wraz ze wzrostem aktywności fizycznej. Jest ono tym większe, im większa jest intensywność wysiłku. Węglowodany są niezbędne do odbudowy glikogenu mięśniowego, są “paliwem”, które daje energię na długi czas przy dużej intensywności. Należy zadbać o odpowiednią podaż węglowodanów przed rozpoczęciem aktywności, a jeśli trwa powyżej 60 minut to również w trakcie.
W przypadku zwiększenia podaży białka i węglowodanów, spożycie tłuszczów może nie ulec zmianom. Jednakże gdy zapotrzebowanie energetyczne jest wysokie, zwiększenie podaży tłuszczów w diecie może być konieczne. Mają one około 9 kcal w 1 gramie, czyli ponad dwa razy więcej niż węglowodany lub białko.
Zapotrzebowanie na witaminy
Zapotrzebowanie na niektóre witaminy wzrasta przy zwiększonej aktywności fizycznej. Jednakże ten wzrost jest niewielki, stąd nie warto wprowadzać suplementacji, gdy nie jest ona wskazana. Nie trzeba też szczególnie martwić się potencjalnymi niedoborami, jeśli dieta jest różnorodna i odżywcza.
Niektóre witaminy są szczególnie ważne w sporcie. Nie dostarczają energii, jednak regulują przemianę materii, a także pełnią nieocenioną rolę w wielu reakcjach, zachodzących w organizmie.
Ważną funkcję w organizmie sportowca pełnią witaminy z grupy B. Są zaangażowane w przemianę energetyczną i metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek. Wzmożone zapotrzebowanie na witaminy z grupy B może wynikać ze zwiększonej produkcji energii podczas intensywnego treningu. Przyczyniają się też do produkcji i gromadzenia glikogenu.
Wzmożona aktywność fizyczna może zwiększać produkcję wolnych rodników w organizmie. Witamina C pełni rolę antyoksydantu, pomagając w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. Podobnie działają witaminy A i E. Ponadto, witamina C wspomaga procesy regeneracyjne i wspiera układ odpornościowy.
Dla prawidłowej czynności mięśni istotna jest też witamina K. Wraz z witaminą D i wapniem są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki kostnej.
To kilka z wielu przykładów działania witamin i ich znaczenia w życiu sportowca. Warto skupić się na różnorodnej diecie, bogatej w niezbędne składniki odżywcze. Jeśli z jakiegoś powodu dostarczenie ich z dietą nie jest możliwe, należy rozważyć ich suplementację.
Zapotrzebowanie na minerały
Podobnie jak witaminy, składniki mineralne nie dostarczają energii, ale pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. Są wydalane z moczem, kałem oraz potem.
Aktywność fizyczna, zwłaszcza intensywna i długotrwała, wiąże się z dużą produkcją potu. Wraz z nim wydalane są sole mineralne, przede wszystkim sód, potas, magnez i wapń. W przypadku często wykonywanej, długotrwałej i intensywnej aktywności należy zadbać o uzupełnienie tych składników. Niekiedy trudne może być dostarczenie odpowiedniej ich ilości wraz z dietą.
Sód i potas są niezbędne dla prawidłowej pracy serca, mięśni szkieletowych, czy też transportu glukozy. Wapń i magnez są również niezbędne do skurczu mięśni.
Ważnym pierwiastkiem jest też żelazo, które odpowiada m.in. za transport tlenu do komórek.
Istnieje wiele więcej składników mineralnych, które są nam niezbędne do życia, a zapotrzebowanie na nie delikatnie wzrasta w sporcie. Warto przyjrzeć się ich podaży w diecie oraz jeśli występują niepokojące objawy - sprawdzić ich poziomy we krwi i w razie potrzeby, wprowadzić ich suplementację.
Nawodnienie organizmu
Prowadzenie aktywnego trybu życia wiąże się z większą utratą wody przez pot. Woda jest niezbędna do utrzymania odpowiedniego poziomu nawodnienia, co ma kluczowe znaczenie dla wydolności fizycznej i ogólnego samopoczucia.
Zapotrzebowanie na wodę różni się w zależności od wielu czynników. Należą do nich rodzaj, intensywność i częstotliwość aktywności fizycznej, warunki atmosferyczne (w wysokich temperaturach utrata wody jest większa), indywidualne cechy fizyczne i wiele innych.
Zadbaj o odpowiednią podaż płynów przed, w trakcie i po wysiłku fizycznym. Woda jest nam niezbędna do życia, a odwodnienie może wiązać się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. W sporcie często mogą być przydatne płyny nawadniające, takie jak np. izotoniki, które nawadniają efektywniej.
Źródła:
- Durbas M. (2019). Kluczowe aspekty żywienia w sportach wytrzymałościowych. Część II. Sporty wytrzymałościowe – węglowodany czy tłuszcze? https://www.mp.pl/ (dostęp z 13.02.2024).
- Parol D. Węglowodany w diecie sportowca. https://ncez.pzh.gov.pl/ (dostęp z 13.02.2024).
- Brzozowska A., Roszkowski W., Pietruszka B. i wsp. (2005) Witaminy i składniki mineralne jako suplementy diety. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 4(45): 5-16.
- Lindenman R. D. (1998). Witaminy i Minerały. Prószyński i S-ka.
- Celejowa I. (2008). Żywienie w sporcie. Wyd. PZWL.