Antyoksydanty to związki chemiczne obecne w wielu pokarmach, suplementach i naturalnie w organizmach ludzkich. Ich główną funkcją jest ochrona komórek przed uszkodzeniami, spowodowanymi stresem oksydacyjnym. Stres oksydacyjny jest wynikiem zaburzonej równowagi między wolnymi rodnikami (utleniaczami), a antyoksydantami (przeciwutleniaczami). 

 

Nadmierna kumulacja wolnych rodników (RFT) powoduje szybsze starzenie się oraz przyczynia się do rozwoju wielu chorób, takich jak nowotwory, choroby serca i choroby neurodegeneracyjne. Zwiększonej produkcji RFT sprzyja palenie papierosów, picie alkoholu, pestycydy, zanieczyszczenia i spożywanie przetworzonej żywności. Stres oksydacyjny nasila też promieniowanie UV, nadmierna aktywność fizyczna oraz stres. Warto ograniczyć te czynniki. Te wszystkie negatywne konsekwencje stresu oksydacyjnego można zmniejszyć dbając o odpowiednią podaż antyoksydantów wraz z dietą. 



W artykule:

  • Zmniejszenie ryzyka nowotworów
  • Zapobieganie chorobom serca
  • Prewencja chorób neurodegeneracyjnych
  • Wsparcie odporności
  • Antyoksydanty na płodność
  • Zdrowa skóra
  • Źródła antyoksydantów w żywności

 

Antyoksydanty jako prewencja chorób

Niektóre antyoksydanty wykazują zdolność do neutralizowania wolnych rodników, które mogą uszkadzać DNA i sprzyjać rozwojowi nowotworów. Dlatego warto wzbogacać codzienną dietę w produkty, takie jak owoce jagodowe

 

Badania wskazują, że spożywanie dużej ilości przeciwutleniaczy wraz z dietą, może zmniejszać ryzyko występowania chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, czy zawał serca. Ważnymi czynnikami zapobiegającymi chorobom serca są m.in. witamina A i karotenoidy. Chronią naczynia krwionośne i regulują ciśnienie krwi. 

 

Antyoksydanty mogą również chronić neurony przed uszkodzeniami, spowodowanymi stresem oksydacyjnym. Przeciwutleniacze mogą zatem zmniejszać ryzyko wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera oraz Parkinsona, a także spowalniać ich rozwój. 



Antyoksydanty na odporność

Antyoksydanty odgrywają istotną rolę we wsparciu układu odpornościowego, który broni organizm przed infekcjami, wirusami, bakteriami i innymi patogenami. Witaminy antyoksydacyjne wspierają produkcję przeciwciał, które biorą udział w zwalczaniu infekcji. Witaminy A, E i C są ważne dla fizycznych barier organizmu (skóra, błony śluzowe..), ponieważ chronią organizm przed patogenami. 

 

Przeciwutleniacze chronią komórki układu odpornościowego przed stresem oksydacyjnym, co może poprawiać ich funkcjonowanie. Substancje przeciwutleniające wspierają też zdrowie mikroflory jelitowej, które jest niezbędne do prawidłowej pracy układy odpornościowego. Część tych substancji ma działanie przeciwzapalne, co również wpływa na naszą odporność. Należą do nich m.in. polifenole i resweratrol.

 

Dla zachowania odporności ważny jest całokształt diety, nie tylko antyoksydanty. Dlatego spożywaj codziennie owoce, warzywa, orzechy, nasiona, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe źródła białka i tłuszczu. 



Zdrowie skóry

Niektóre antyoksydanty, takie jak witaminy E i A, mogą pomóc w ochronie skóry przed uszkodzeniem spowodowanym promieniowaniem UV oraz przyczynić się do jej zdrowego wyglądu.

 

Witaminy o działaniu przeciwutleniającym biorą udział w produkcji kolagenu, który odpowiada za utrzymanie elastyczności i jędrności skóry. Antyoksydanty o działaniu przeciwzapalnym, takie jak polifenole i flawonoidy mogą wspierać leczenie trądziku i łagodzić stany zapalne skóryPoza tym, przeciwutleniacze biorą udział w procesach naprawczych i ochronie komórek przed uszkodzeniami, dzięki czemu wspierają proces gojenia się ran i zmian trądzikowychZdrowa dieta bogata w antyoksydanty, takie jak witamina C, witamina E, beta-karoten, selen i inne, może przyczynić się do utrzymania zdrowej i młodszej skóry.



Antyoksydanty na płodność

Stres oksydacyjny sprzyja rozwojowi wielu chorób układu rozrodczego. Wiąże się też z niepłodnością, poronieniami nawracającymi, utrudnia zapłodnienie, rozwój zarodka i obniża jakość nasieniaOdpowiednie spożycie przeciwutleniaczy może wspomóc leczenie i zapobieganie niepłodności. Należą do nich witaminy A, E, C, selen, koenzym Q10, L-karnityna, polifenole (flawonoidy, fitoestrogeny) i karotenoidy (beta-karoten, luteina, likopen).



Źródła antyoksydantów w żywności

Najwięcej antyoksydantów dostarcza różnorodna dieta, bogata zwłaszcza w kolorowe owoce i warzywa. Szczególnie czerwone, pomarańczowe, żółte i zielone warzywa oraz owoce zawierają duże ilości przeciwutleniaczy, takich jak witamina C, witamina E, beta-karoten (prowitamina A) i flawonoidy. Przykłady ich źródeł w żywności to owoce jagodowe, cytrusy, szpinak, marchew, papryka, brokuły i pomidory.

 

Warto używać dużo różnych ziół lub mieszanek przypraw bez dodatku soli. Poprawią one smak potraw, a także będą działały przeciwutleniająco. Takimi cennymi przyprawami są m.in. oregano, imbir, czosnek, kurkuma, tymianek, cynamon oraz goździki

 

Orzechy, nasiona oraz oleje roślinne (np oliwa) zawierają witaminę E, która ma działanie antyoksydacyjne. Orzechy, takie jak: włoskie, migdały czy nerkowca zawierają też selen i inne antyoksydanty. Dlatego warto, by znalazły się w naszej codziennej diecie. 

 

Źródłem polifenoli o działaniu przeciwutleniającym są: kawa, herbata (zwłaszcza zielona) oraz kakao (również te zawarte w np. gorzkiej czekoladzie). W umiarkowanych ilościach mogą znaleźć się w zdrowej diecie i przynosić nam korzyści. 

 

To jedynie część antyoksydantów, które występują w żywności. Jeśli spożywasz ich mało, możesz rozważyć suplementację. 

 

Niektóre badania sugerują, że nie zawsze więcej antyoksydantów jest lepsze, a nadmiar pewnych antyoksydantów w suplementacji może mieć negatywne skutki. Dlatego staraj się zadbać o ich podaż wraz z dietą, a ewentualną suplementację rozważ i dopasuj z lekarzem lub dietetykiem. 



Źródła:

  1. Prasad S, Gupta SC, Tyagi AK. (2017). Reactive oxygen species (ROS) and cancer: Role of antioxidative nutraceuticals.
  2. Autor NCEZ. Aktywność fizyczna a stres oksydacyjny. www.ncez.pzh.gov.pl (dostęp z dnia 24.08.23)
  3. Baby B, Antony P, Vijayan R. (2018). Antioxidant and anticancer properties of berries. Crit Rev Food Sci Nutr. 58(15):2491-2507.
  4. Palace VP, Khaper N, Qin Q, Singal PK. (1999). Antioxidant potentials of vitamin A and carotenoids and their relevance to heart disease. Free Radic Biol Med. 26(5-6):746-61.
  5. Flieger, J., Flieger, W., Baj, J., Maciejewski, R. (2021). Antioxidants: Classification, natural sources, activity/capacity measurements, and usefulness for the synthesis of nanoparticles. W Materials, 14(15).