Dieta a menopauza - na co zwrócić uwagę?
Menopauza to ostatnia miesiączka w życiu kobiety. Występuje zwykle pomiędzy 45. a 55. rokiem życia. Menopauzą określa się potocznie czas okołomenopauzalny (przed, w trakcie i po ostatniej miesiączce). Wiąże się przede wszystkim z wygaśnięciem funkcji hormonalnej jajników i utraty płodności.
Okresowi okołomenopauzalnemu zazwyczaj towarzyszą charakterystyczne, nieprzyjemne objawy oraz zwiększone ryzyko niektórych chorób. Zdrowy styl życia oraz ewentualnie właściwa opieka medyczna mogą znacząco zwiększyć jakość życia, zmniejszając dolegliwości i powikłania wywołane menopauzą.
W artykule:
- Objawy menopauzy
- Prewencja chorób - okres okołomenopauzalny
- Menopauza a nadmierna masa ciała
- Zdrowe nawyki - jakie wprowadzić?
Objawy menopauzy
Menopauza kojarzy się z nieprzyjemnymi dolegliwościami, z którymi borykają się kobiety i o których często wstydzą się mówić. Powszechnym problemem kobiet są nagłe i krótkotrwałe uderzenia gorąca i pocenie się.
Menopauza wiąże się ze spadkiem produkcji estrogenów, co wiąże się z mniej lub bardziej poważnymi konsekwencjami.
Przed menopauzą cykle menstruacyjne mogą stawać się nieregularne, aż wreszcie ustają. Wiele kobiet skarży się na suchość pochwy, przez co może występować dyskomfort podczas stosunku. Poza tym, częste są zmiany nastroju, występuje drażliwość, lęk lub też zaburzenia snu.
Dla wielu kobiet dużym problemem jest przybieranie masy ciała, zmiany struktury i wyglądu włosów i skóry. Z tego powodu mogą mieć obniżony nastrój i problemy z samooceną.
Prewencja chorób - okres okołomenopauzalny
Okres po menopauzie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy przez zwiększoną utratę masy kostnej. Jest to związane z niedoborem estrogenów. Osteoporoza to częste schorzenie, zwłaszcza u starszych kobiet. Zmniejszona gęstość kości zwiększa ryzyko ich złamań.
Aby zapobiec rozwojowi osteoporozy, należy wprowadzić pewne nawyki do swojego życia. Należą do nich właściwa dieta, aktywność fizyczna oraz unikanie picia alkoholu i palenia tytoniu. Dieta powinna zawierać odpowiednią ilość białka, wapnia i witaminy D3. Te składniki są szczególnie ważne dla zdrowych kości. Dlatego warto wzbogać swoją dietę w źródła białka (chude mięso, strączki, jaja, nabiał), wapnia (nabiał, orzechy, nasiona) oraz witaminy D3 (głównie suplementacja, ale też promieniowanie słoneczne i ryby).
W przypadku wysokiego ryzyka wystąpienia osteoporozy, można rozważyć leczenie estrogenami lub inne terapie, które mogą zapobiegać utracie masy kostnej.
Menopauza może wiązać się też ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Ważne jest by w tym okresie zadbać szczególnie o modyfikowalne czynniki ryzyka, takich jak dieta, aktywność fizyczna oraz unikanie używek.
Modele diety, jakie są zalecane w celu zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych to np. dieta DASH oraz dieta śródziemnomorska. Oba wzorce żywieniowe kładą nacisk na duże spożycie warzyw, owoców, ograniczanie przetworzonej żywności, soli, cukru i alkoholu. Zaleca się natomiast spożywanie źródeł zdrowych tłuszczów, pełnoziarnistych produktów zbożowych, chudego mięsa, strączków i ryb.
Poza tym, zwłaszcza po menopauzie, kobiety powinny regularnie korzystać z opieki lekarskiej, by zapobiec lub wcześnie leczyć ewentualne schorzenia.
Menopauza a nadmierna masa ciała
Nadmierna masa ciała w okresie menopauzy może być problemem dla wielu kobiet. Oprócz negatywnego wpływu na samopoczucie i nastrój, może mieć też niekorzystne konsekwencje zdrowotne.
Zmiany hormonalne mogą wpływać na gromadzenie się tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicy brzucha. Otyłość brzuszna jest szczególnie niebezpieczna. Może przyczyniać się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów, czy cukrzycy typu 2. Natomiast zwiększona masa ciała może obciążać stawy kolanowe i kręgosłup.
Spadek poziomu estrogenów może również wpływać na metabolizm, co może sprawić, że utrzymanie prawidłowej masy ciała staje się trudniejsze.
Regularna aktywność fizyczna i zdrowa dieta mogą pomóc w zarządzaniu masą ciała i utrzymaniu ogólnego zdrowia w okresie menopauzy. Menopauza to naturalny proces w życiu kobiety, dlatego powinny być dla wyrozumiałe dla siebie i swojego ciała. Ważne jest to, by kobiety zadbały o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne, a w razie potrzeby - nie bały się prosić o pomoc.
Zdrowe nawyki - jakie wprowadzić?
Istnieją badania, które wskazują, że istnieją produkty wskazane i niewskazane w okresie okołomenopauzalnym. Niektóre z nich mogą nasilać lub łagodzić objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, nocne poty, zmiany masy i składu ciała, obniżenie nastroju, zaburzenia snu, bóle stawów, objawy ze strony układu moczowo-płciowego oraz zmiany skórne.
Jedno z badań wskazuje, że spożycie warzyw i owoców, a ograniczanie słodyczy, stałych tłuszczów, majonezu, słonych przekąsek może zmniejszać ryzyko wystąpienia tych objawów. Ponadto, izoflawony sojowe (z soi, tofu itd), mogą zmniejszać częstotliwość i nasilenie objawów menopauzy.
Spożywanie minimum 500g owoców i warzyw dziennie (pół przysłowiowego talerza) może wspomóc utrzymanie prawidłowej masy ciała, zmniejszyć ryzyko wielu chorób, a antyoksydanty w nich zawarte mogą m.in opóźniać procesy starzenia.
Zaleca się też ograniczenie czerwonego, a szczególnie przetworzonego mięsa na rzecz drobiu, ryb i strączków. Warto też ograniczyć spożycie soli i cukru. Natomiast korzystne będzie odpowiednie spożycie zdrowych tłuszczów (orzechów, nasion, tłustych ryb morskich, olejów roślinnych), a także pełnoziarnistych produktów zbożowych. Te elementy stanowią prewencję wielu chorób, których ryzyko rośnie z wiekiem. Oprócz tego, zdrowe żywienie może znacznie poprawić samopoczucie i jakość życia.
Warto dbać też o odpowiednią ilość i jakość snu, który może wspomóc utrzymanie prawidłowej masy ciała w czasie menopauzy. Niezwykle ważna jest także regularna, umiarkowana aktywność fizyczna. Może wspomóc utrzymanie masy ciała, wzmocnić kości i stawy, a także poprawić metabolizm.
Źródła:
- Soleymani M., Siassi F., Qorbani M. i wsp. (2019). Dietary patterns and their association with menopausal symptoms: a cross-sectional study. Menopause. 26(4):365-372.
- Yelland S., Steenson S., Creedon A., Stanner S. (2023). The role of diet in managing menopausal symptoms: A narrative review. Nutr Bull. 48(1):43-65.
- Wolnicka K. (2021). Dieta i menopauza. https://ncez.pzh.gov.pl/ (dostęp z 17.11.2023).
- Management of osteoporosis in postmenopausal women: the 2021 position statement of The North American Menopause Society. Menopause. The Journal of The North American Menopause Society. 28(9):973–997.