Mikrobiom jelitowy to zespół organizmów, przede wszystkim bakterii, zamieszkujących jelita ludzi. Mikrobiom jest jak odcisk palca - każdy ma inny. Pełni wiele istotnych funkcji organizmu, takich jak trawienie, wchłanianie czy metabolizm składników odżywczych. Bierze udział w kształtowaniu odporności i reguluje procesy zapalne. 

 

Dysbioza jelitowa to ilościowe i/lub jakościowe zaburzenie równowagi mikroflory bakteryjnej w jelitach. Charakteryzuje się obniżoną liczbą mikroorganizmów, mniejszą różnorodnością i zaburzonymi funkcjami bakterii. Wydaje się, że dysbioza jelitowa może przyczyniać się do rozwoju niektórych chorób, a także złego samopoczucia.

  
W artykule:

  • Co jest przyczyną dysbiozy jelitowej?
  • Dieta to podstawa
  • Wpływ stylu życia na mikrobiom jelitowy 
  • Probiotyki 

 

Co jest przyczyną dysbiozy jelitowej?

Na zaburzenie równowagi mikrobiomu jelitowego wpływa wiele czynników. Niewątpliwie bardzo duże znaczenie dla składu mikrobiomu ma codzienne żywienie. Spożywanie przetworzonej żywności w dużych ilościach, nasyconych kwasów tłuszczowych, cukru lub monotonne żywienie może przyczyniać się do powstania dysbiozy jelitowej. 

 

Przyczynami dysbiozy jelitowej mogą być również zakażenia wirusowe, grzybicze czy bakteryjne, a także substancje toksyczne ze środowiska i żywności. 

 

Na zdrowie mikrobiomu jelitowego znacząco wpływają zażywane leki - głównie antybiotyki. Służą do zwalczania infekcji bakteryjnej, przy okazji “zwalczając” też korzystne bakterie jelitowe. Ponadto, szkodliwie na mikrobiom jelitowe oddziałują też leki takie jakie jak inhibitory pompy protonowej (IPP), niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz żelazo. 

 

Silny, przewlekły stres, a także spożywanie alkoholu może przyczyniać się do rozwoju dysbiozy jelitowej. Osoby z zaburzeniami psychicznymi (np. depresją), chorobami neurodegeneracyjnymi (np. Alzheimer). 

 

Dysbioza jelitowa występuje także u osób z zaburzoną czynnością układu pokarmowego (zaparcia, wzdęcia, biegunki), w chorobach jelit (np. IBS) czy też chorobach autoimmunologicznych. Wydaje się, że choroby cywilizacyjne, takie jak otyłość, cukrzyca typu 2, czy nadciśnienie tętnicze również mogą przyczyniać się do zaburzeń składu mikrobiomu jelitowego

 

Dieta to podstawa

Dieta, zapobiegająca dysbiozie jelitowej to taka, która jest korzystna dla rozwoju mikrobiomu jelitowego i różnorodności mikroorganizmów, które go zasiedlają. 

 

Pewne składniki pokarmowe są szczególnie ważne dla bakterii jelitowych. Jednym z nich jest błonnik pokarmowy, który nie ulega trawieniu, fermentuje w jelitach i stanowi pożywkę dla korzystnych bakterii jelitowych. Dobrymi źródłami błonnika są owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, strączki, orzechy i nasiona. 

 

Warto unikać częstego spożywania przetworzonej żywności oraz dużej ilości cukru. Może to skutkować rozwojem szkodliwych bakterii oraz prowadzić do dysbiozy jelitowej i schorzeń z nią związanych. 

 

Nasycone kwasy tłuszczowe omega-3 mają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Przynoszą korzyści również zdrowiu jelit. Warto uwzględnić w swojej diecie jego źródła - tłuste ryby morskie, orzechy, nasiona oraz oleje roślinne (rzepakowy, lniany). 

 

Nie należy zapominać o podstawach - odpowiednim nawodnieniu. Woda jest bardzo ważna dla zdrowia wszystkich układów organizmu. Jest również kluczowym składnikiem dla procesów trawiennych i zdrowia jelit.

 

Dieta powinna być różnorodna. Będzie ona wtedy dostarczała różnorodnych składników odżywczych i przyczyniała się do różnorodności składu mikrobiomu jelitowego. Ważne jest także regularne spożywanie posiłków, aby utrzymać stały rytm pracy jelit. Ponadto, w przerwach między posiłkami zachodzi oczyszczanie jelit z resztek pokarmowych. Dlatego niewskazane jest ciągłe podjadanie między posiłkami, a raczej zachowanie regularnych 3-4-godzinnych przerw między posiłkami. 

 

Wpływ stylu życia na mikrobiom jelitowy 

Dieta to jeden z elementów zdrowego stylu życia. Na kolejne składają się aktywność fizyczna, unikanie stresu, odpowiednia higiena, sen i wiele innych. Każdy z nich jest ważny w prewencji dysbiozy jelitowej. 

  

Regularna aktywność fizyczna wspomaga zdrowie jelit poprzez stymulowanie perystaltyki jelit i poprawę krążenia. Jest to niezbędne do rozwoju zdrowego mikrobiomu jelitowego. Ponadto, pomaga redukować stres, który jest niezwykle szkodliwy dla zdrowia jelit. Przewlekły, silny stres może prowadzić do rozwoju dysbiozy jelitowej. Oprócz ruchu, warto wprowadzić w życie też techniki relaksacyjne (oddychanie, medytacja i inne). 

 

Brak odpowiedniej ilości snu może wpływać negatywnie na układ odpornościowy i równowagę mikroflory jelitowej. Oprócz ilości bardzo ważna jest jakość snu. Warto o nią zadbać wyciszając się przed snem, ograniczając bodźce, a także spożywając ostatni posiłek 2-3 godziny przed snem. Istotne jest także to, by spać o podobnych porach i podobną ilość godzin. Dobrej jakości sen będzie wspomagał prewencję dysbiozy jelitowej. 

 

Na skład mikrobiomu jelitowego negatywnie wpływają substancje drażniące, takie jak nadużywanie alkoholu oraz palenie papierosów. Nieprzemyślane stosowanie leków przeciwbólowych, zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz długotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP), może mieć negatywny wpływ na mikroflorę jelitową. Antybiotyki również mogą zaburzać równowagę bakteryjną w jelitach. Stosuj antybiotyki tylko na zalecenie lekarza i zgodnie z jego wskazaniami.

 

Probiotyki 

W przypadku rozpoznania dysbiozy jelitowej lub innych uzasadnionych powodów warto rozważyć przyjmowanie probiotyków, czyli korzystnych bakterii jelitowych. Mogą one wspomóc odzyskiwanie równowagi mikrobiomu jelitowego. Jednak ważne by dobrać je indywidualnie do potrzeb pacjenta. 

 

Oprócz tego warto wzbogacić dietę w prebiotyki, czyli żywność pobudzająca rozwój korzystnych bakterii w jelitach. takimi produktami są cebula, czosnek, por, banany, szparagi, marchewki, jęczmień, ciecierzyca czy groch.

 

Warto uwzględnić w codziennej diecie jogurty, kefiry, maślanki czy kiszone warzywa. Pomagają one utrzymać zdrową równowagę bakteryjną w jelitach, a także zawierają inne korzystne składniki odżywcze. 

 

Źródła:

  1. Gałęcka M., Basińska A.M.,  Bartnicka A. (2018). Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej. 12(2): 50–59.
  2. Skonieczna-Żydecka K., Łoniewski  I.,  Maciejewska  D.,  Marlicz  W. (2017). Mikrobiota  jelitowa  i  składniki  pokarmowe  jako  determinanty funkcji  układu  nerwowego.  Część I.  Mikrobiota przewodu pokarmowego. Aktual. Neurol. 17: 181-188.