Dieta śródziemnomorska to sposób odżywiania oparty na tradycyjnym jadłospisie krajów basenu Morza Śródziemnego, takich jak Grecja, Włochy, czy Hiszpania. Oczywiście nie oznacza to, że każdy kto tam żyje odżywia się zgodnie z zaleceniami tej diety. Jak w każdym miejscu na ziemi, tam również dieta staje się coraz bardziej przetworzona.  

Dieta śródziemnomorska z założenia to sposób żywienia uznawany za najzdrowszy i bardzo uniwersalny. Powstało wiele badań na jej temat. Dowiedziono, że może mieć zastosowanie w zapobieganiu i leczeniu chorób takich jak otyłość, nowotwory, cukrzyca typu 2 i choroby sercowo-naczyniowe. Poza tym, ma ona potencjał antyoksydacyjny, dzięki czemu sprawdzi się w leczeniu stanów zapalnych i wielu chorób, którym towarzyszy zapalenie. 

W artykule:

  • Zasady diety śródziemnomorskiej
  • Czego unikać na diecie śródziemnomorskiej?
  • Co jeść na diecie śródziemnomorskiej?
  • Śródziemnomorski styl życia

Zasady diety śródziemnomorskiej

Podstawą diety śródziemnomorskiej są produkty pochodzenia roślinnego. Należą do nich głównie świeże warzywa i owoce, które powinny znajdować się w każdym posiłku. Są źródłem wielu witamin, składników mineralnych i związków bioaktywnych. Pełnią istotną rolę w zachowaniu zdrowia oraz prawidłowej masy ciała.

Oprócz owoców i warzyw w diecie śródziemnomorskiej znajdują się nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe (pełnoziarniste pieczywo, makarony, ryż brązowy oraz gruboziarniste kasze). Taka dieta jest bogata w zdrowe tłuszcze, pochodzące głównie z oliwy, ale też z innych olejów roślinnych, awokado, oliwek, orzechów, nasion i pestek. W diecie śródziemnomorskiej stawia się też na regularne spożycie ryb i owoców morza, które są bogate w białko, natomiast tłuste ryby morskie zawierają prozdrowotne kwasy omega-3. Na tej diecie rzadziej spożywa się chude mięso oraz chudy nabiał. 

Dieta śródziemnomorska zawiera dużo błonnika, który chroni m.in przed rakiem jelita grubego oraz otyłością. Poza tym, oprócz białka pochodzenia zwierzęcego, dostarcza też źródeł białka roślinnego, które obniża ryzyko występowania niektórych chorób cywilizacyjnych. Węglowodany pochodzą głównie z pełnoziarnistych zbóż oraz warzyw o niskim indeksie glikemicznym, co zmniejsza ryzyko rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2. Dieta śródziemnomorska jest bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe, które stanowią element prewencji chorób sercowo-naczyniowych, zaburzeń lipidowych.

Dieta śródziemnomorska jest też intensywna i smaczna, dzięki zastosowaniu dużej ilości ziół i przypraw. Wiele z nich ma działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, czy też przeciwnowotworowe

Czego unikać na diecie śródziemnomorskiej?

Dieta śródziemnomorska jest uboga w pewne grupy produktów. Z założenia, dieta śródziemnomorska składa się z niskoprzetworzonych produktów spożywczych. Nie ma w niej miejsca na gotowe dania, słone przekąski, fast foody, czy też słodycze. 

Dieta śródziemnomorska zawiera małe ilości mięsa, zwłaszcza czerwonego i wysoko przetworzonego. Wyklucza się na niej zatem wszelkie wędliny, kiełbasy, parówki i inne gotowe wyroby mięsne, szczególnie produkowane z czerwonego mięsa (wieprzowiny, wołowiny, baraniny). Spośród mięs spożywa się raczej białe, chude mięso, takie jak kurczak lub indyk. Jednak i te rzadko goszczą w diecie śródziemnomorskiej. 

Dieta śródziemnomorska jest uboga w nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans, które mają niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka. Mają one działanie m.in. promiażdżycowe i zwiększają ryzyko występowania chorób układu sercowo-naczyniowego. 

Ogólnie rzecz biorąc, dieta śródziemnomorska zawiera niewielkie ilości tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Unika się również dużego spożycia soli, na rzecz przypraw oraz ziół. 

Tłuste sery dojrzewające, twarde sery, fetę, tłusty nabiał oraz jaja spożywa się raczej sporadycznie.

Ten sposób odżywiania jest też raczej wolny od wszelkiego rodzaju używek, takich jak duże spożycie alkoholu i palenie papierosów. Dodatkowo, unika się spożywania słodyczy, ciast oraz słonych przekąsek. Pije się głównie wodę, a ogranicza do minimum słodzone napoje oraz napoje gazowane. 

Co jeść na diecie śródziemnomorskiej?

Dieta śródziemnomorska z pewnością słynie z dużego spożycia oliwy, a także tłustych ryb morskich. Są to produkty bogate w zdrowe, nienasycone tłuszcze. 

Oliwa z oliwek to dominujące źródło tłuszczu na tej diecie. Jest bogata w jednonienasycone kwasy tłuszczowe, dzięki czemu nadaje się zarówno na surowo, jak i do smażenia. Zawiera również polifenole, antyoksydanty i inne składniki biologicznie czynne o korzystnym wpływie na zdrowie. 

Oliwa zastępuje nasycone tłuszcze, często pochodzenia zwierzęcego, których spożycie jest duże w krajach wysoko rozwiniętych. Dzięki temu może przyczyniać się do zmniejszenia poziomu cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL we krwi, co może obniżać ryzyko sercowo-naczyniowe oraz śmiertelność z wielu przyczyn.

Dieta śródziemnomorska charakteryzuje się dużym spożyciem kwasów omega-3. Pochodzą z tłustych ryb, olejów roślinnych (np. rzepakowy, lniany, z orzechów włoskich), orzechów (głównie włoskich), nasion (np. chia) i pestek. Dzięki temu działają przeciwnowotworowo, przeciwmiażdżycowo, zmniejszają ryzyko chorób serca i chorób neurodegeneracyjnych

Dieta śródziemnomorska jest bogata w białko roślinne. Jego źródłem są rośliny strączkowe, orzechy, nasiona oraz pełnoziarniste zboża. Spożywanie większej ilości białka pochodzenia roślinnego, kosztem białka zwierzęcego, może zmniejszać ryzyko miażdżycy, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i normalizować cholesterol i trójglicerydy we krwi. Te produkty, będące źródłem roślinnego białka, są też źródłem błonnika, witamin, składników mineralnych oraz związków przeciwutleniających i przeciwzapalnych. 

Śródziemnomorski styl życia

Oprócz czynników żywieniowych, zwraca się uwagę na istotę innych elementów zdrowego stylu życia w zachowaniu zdrowia.

Diecie śródziemnomorskiej towarzyszy wspólne ucztowanie, biesiadnictwo i spędzanie czasu z bliskimi. Wspólne jedzenie może zwiększać satysfakcję z jedzenia. Dobre relacje z rodziną i przyjaciółmi oraz budowanie więzi społecznych są bardzo ważne dla zdrowia psychicznego, które ściśle wiąże się ze zdrowiem fizycznym.

W diecie śródziemnomorskiej jest miejsce na umiarkowane spożycie alkoholu, zwłaszcza czerwonego wina podczas głównych posiłków. Podkreśla się jednak, że jego ilości nie mogą być zbyt duże. 

Spędzanie czasu z bliskimi, wspólne spędzanie czasu podczas posiłku oraz cieszenie się nim może przyczyniać się do zmniejszenia stresu. Poza tym, wolniejszy tryb życia sprzyja lepszemu zarządzaniu stresem.