Jednym z częstych problemów związanych z jamą ustną jest próchnica. Jest to choroba, za której rozwój głównie odpowiadają bakterie, produkujące kwasy, które niszczą strukturę zęba. Szkodliwe nawyki ludzi mogą przyczyniać się do rozwoju próchnicy. Natomiast zdrowy styl życia i odpowiednia higiena mogą jej przeciwdziałać.

Nieprawidłowa dieta może sprzyjać demineralizacji szkliwa, tworzenia się ubytków w uzębieniu oraz może być szkodliwa dla ogólnego zdrowia jamy ustnej. Aby cieszyć się pięknym i zdrowym uśmiechem warto zadbać nie tylko o higienę zębów i jamy ustnej, ale również o zdrową dietę i styl życia. 

W artykule:

• Jaka dieta dla zdrowych zębów i jamy ustnej?
• Czy cukier powoduje próchnicę?
• Odpowiednie płyny dla zdrowia jamy ustnej
• Czy istnieje dieta na zdrowy uśmiech?                                                                       

Jaka dieta dla zdrowych zębów i jamy ustnej?

Prawidłowe odżywianie jest bardzo ważne dla zachowania zdrowia tkanek jamy ustnej, zębów i prawidłowego funkcjonowania narządu żucia. Nieprawidłowe żywienie, zwłaszcza dzieci, może powodować zmiany w jamie ustnej i nieprzyjemne schorzenia. W okresie rozwoju zębów ważne jest, by dostarczyć odpowiednią ilość składników odżywczych potrzebnych do mineralizacji zębów. Odżywianie się wpływa też na jakość śliny i prawidłowość jej działania. 

Istnieją pewne grupy produktów spożywczych, które są zalecane lub odradzane w kontekście zdrowia zębów i jamy ustnej. Oprócz samych produktów, ważne jest też to, w jaki sposób są zjadane, czy też w jakiej ilości. 

Jedną z takich grup są owoce cytrusowe oraz soki owocowe, które powinny być spożywane w obrębie głównych posiłków (np. zaraz po), ze względu na wysoką zawartość cukrów i kwasów organicznych. Dotyczy to też produktów wysokowęglowodanowych, jedzonych w dużej ilości pomiędzy głównymi posiłkami. Zwłaszcza gdy mają stałą, kleistą konsystencję, utrzymują się długo na powierzchni zębów i mogą uszkadzać zęby. 

Zwłaszcza w okresie rozwoju dziecka (w tym jego uzębienia) istotne jest, by dieta zawierała konkretne składniki odżywcze. Dziecko powinno spożywać odpowiednią ilość białka, wapnia, fosforu, fluoru, żelaza oraz witamin A, C, czy D. Te składniki są ważne m.in dla zdrowia kości i zębów.

Odpowiednie spożycie pełnowartościowego białka przez dzieci ma duże znaczenie w okresie rozwoju mlecznych i stałych zębów. Niedobór białka może powodować demineralizację szkliwa lub jego erozję. 

Witaminy i minerały oprócz wielu innych niezbędnych funkcji są budulcem zębów i kości. Zdrowa dieta powinna dostarczyć ich wystarczającą ilość. Jedynie witamina D powinna być suplementowana, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. 

Konsystencja żywności również ma znaczenie dla zdrowia zębów. Produkty takie jak pełnoziarnisty chleb, owoce czy warzywa w całości (czyli głównie produkty bogatobłonnikowe) wymagają dokładnego żucia, co wspomaga oczyszczanie zębów z osadu i resztek pokarmów. 

Czy cukier powoduje próchnicę?

Cukry, szczególnie proste, sprzyjają rozwojowi próchnicy. Słodycze i produkty o wysokiej zawartości cukru są szkodliwe dla uzębienia. Zwłaszcza niebezpieczne są kleiste słodycze, takie jak toffi, dżemy, lizaki oraz czekolada. Utrzymują się one na powierzchni zębów przez długi czas i na płytce nazębnej tworzy się kwas. Długotrwałe narażenie na jego działanie może prowadzić do demineralizacji szkliwa. 

Warto zatem ograniczyć spożycie produktów bogatych w cukier, takich jak słodycze, drożdżówki, słodzone napoje itd. Zmniejszenie ich spożycia będzie też korzystne dla ogólnego zdrowia i będzie stanowiło element prewencji wielu chorób cywilizacyjnych.

Odpowiednie płyny dla zdrowia jamy ustnej

Ważnym dla uzębienia składnikiem zawartym w wodzie jest fluor. Woda jest jego podstawowym źródłem w żywności. Fluor bierze udział w mineralizacji zębów, a także wpływa na twardość szkliwa (jest składnikiem szkliwa). Niedobory tego składnika mineralnego mogą przyczyniać się do rozwoju próchnicy, zwłaszcza u dzieci.

Woda jest też nośnikiem innych ważnych składników odżywczych. Poza tym, jest niezbędna do produkcji śliny, która pełni funkcję m.in. ochronną dla uzębienia. Wspomaga oczyszczanie zębów z resztek pokarmu i bakterii. Ślina zapewnia też równowagę mineralną szkliwa. 

Czy istnieje dieta na zdrowy uśmiech?

Nie istnieje coś takiego jak dieta na zdrowe zęby, jednak pewne wzorce żywieniowe mogą działać mniej lub bardziej korzystnie w tym aspekcie. 

Istnieją badania, że dieta wegetariańska może zwiększać ryzyko erozji szkliwa i rozwoju próchnicy. Związane jest to z dużo większym spożyciem owoców i warzyw. Potrzebna jest jednak większa liczba badań naukowych, by móc wyciągać wiarygodne wnioski. 

Dieta śródziemnomorska jest uważana za najzdrowszy model diety, również w kontekście zdrowia zębów i jamy ustnej. Badania wskazują, że zastosowanie zaleceń diety śródziemnomorskiej u dzieci może zmniejszać ryzyko rozwoju próchnicy. Dieta ta bowiem opiera się na nieprzetworzonej żywności, zawiera mało cukrów prostych, a dużo składników potencjalnie protekcyjnych. 

Źródła:

1. Herman P., Uracz W., Kopański Z., Brukwicka I., Jastrjemska S. (2016). Prawidłowa dieta i jej wpływ na jamę ustną. Journal of Clinical Healthcare 4: 25-29. 
2. Selwitz R. H., Ismail A. I., Pitts, N. B. (2007). Dental caries. Lancet (London, England), 369(9555):51–59.
3. Toumian P. (red.) (2008). Otyłość u dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
4. Turlejska H. (2006). Zasady racjonalnego żywienia. Zalecane racje pokarmowe dla wybranych grup ludności w zakładach żywienia zbiorowego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr.
5. Gawęcki J. Hryniewiecki L. (red.) (1998). Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN.
6. Smits, K. P. J., Listl, S., Jevdjevic, M. (2020). Vegetarian diet and its possible influence on dental health: A systematic literature review. Community dentistry and oral epidemiology. 48(1): 7–13.
7. Marqués-Martínez L., Pérez-Bermejo M., Lairón-Peris A. R. i wsp. (2022). Association between the Severity of Dental Caries and the Degree of Adherence to the Mediterranean Diet in the Pediatric Population. Nutrients. 14(17):3622.