Biegunka to objaw, który może być spowodowany wieloma zaburzeniami, takimi jak infekcje, stres, czy nietolerancje pokarmowe. Może być też objawem chorób, np. Zespołu Jelita Nadwrażliwego (IBS). Biegunka występuje powszechnie i zwykle dość krótko. Jednak gdy przebiega przewlekle - może być objawem potencjalnie poważnej choroby i należy ją diagnozować z lekarzem.

 

Zgodnie z definicją, biegunka to wypróżnianie się stolcem o zbyt luźnej konsystencji. Stolec jest też oddawany zbyt często - trzy razy na dobę lub więcej. 

 

Podczas takich problemów żołądkowych ważne jest, aby zadbać o odpowiednią dietę. Należy dostarczać organizmowi odpowiednie składniki odżywcze i płyny, aby zapobiec odwodnieniu i utracie elektrolitów.

 

W artykule:

  • Nawodnienie w trakcie i po biegunce
  • Dieta zapierająca
  • Utrata składników odżywczych
  • Równowaga mikrobioty jelitowej

Nawodnienie w trakcie i po biegunce

W żywieniu w trakcie i po biegunce, jednym z najważniejszych elementów jest odpowiednie nawodnienie. Na początku, zwłaszcza biegunki ostrej, zwykle priorytetem jest nawodnienie i uzupełnienie elektrolitów, ponieważ w wyniku biegunki są tracone w dużej ilości. Niedobór płynów i elektrolitów może być bardzo niebezpieczny. 

 

Ilość płynów powinna być dostosowana indywidualnie, biorąc pod uwagę zapotrzebowanie, straty oraz nasilenie biegunki. Normalne zapotrzebowanie wynosi 35 ml / kg masy ciała, natomiast podczas biegunki może wzrosnąć nawet do 100 ml / kg masy ciała na dobę. Często niezbędna bywa suplementacja solami mineralnymi, elektrolitami. W biegunce stosuje się też doustne płyny nawadniające, które można kupić w aptekach. 

 

Dieta zapierająca

Dieta w biegunce uzależniona jest m.in od jej rodzaju (przewlekła lub ostra), a także przyczyny. Taka dieta będzie się różniła niektórymi elementami w przypadku infekcji, biegunek podróżnych, nietolerancji pokarmowych, przebytych operacji oraz chorób, np. jelit. 

 

Niewątpliwie punktem wspólnym jest zawartość błonnika w diecie. Na początku intensywnej biegunki zaleca się kilkugodzinne wstrzymanie się od jedzenia na rzecz odpowiedniego nawadniania i suplementacji elektrolitów lub stosowanie tzw “białej diety”. Obejmuje ona lekkostrawne posiłki o małej ilości błonnika nierozpuszczalnego. Zaleca się uwzględnienie w diecie gotowanego ryżu, ziemniaków, białego makaronu oraz białego pieczywa. Produkty, bogate w skrobię oraz błonnik rozpuszczalny w wodzie mogą działać zapierająco (spowalniają perystaltykę jelit). W trakcie biegunki warto jeść gotowaną marchew, cukinię lub dynię, a także banany, tarte jabłko oraz pomidora bez skórki.

 

Nie zaleca się spożywania pełnoziarnistych produktów zbożowych w dużych ilościach, a także surowych warzyw.

 

Stosowanie się do tych wskazówek nie skróci czasu choroby, ale może zmniejszyć nieprzyjemne dolegliwości i poprawić konsystencję stolca. 

 

Zwykle dobrze tolerowane są buliony warzywne oraz gotowane mięso drobiowe bez skóry i chude ryby, bez smażenia. Nie zaleca się natomiast tłustych, ciężkostrawnych potraw, a także słodyczy i innych produktów bogatych w cukier. Warto unikać produktów wzdymających (strączki, warzywa kapustne itd) oraz papryki i buraków, ze względu na działanie rozwalniające. Nieprzyjemne dolegliwości mogą nasilać też ostre przyprawy oraz drażniące napoje, takie jak gazowane napoje, kawa oraz alkohol. 

 

Utrata składników odżywczych

Biegunka może prowadzić do utraty elektrolitów, takich jak sód, potas i chlor. Elektrolity pełnią kluczową rolę w wielu procesach fizjologicznych. Uczestniczą m.in. w przewodnictwie nerwowym, utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej i utrzymaniu odpowiedniego ciśnienia krwi. Ich przewlekły niedobór może prowadzić nawet do stanu zagrożenia życia. 

 

Roztwory elektrolitowe (np. doustne płyny nawadniające) mogą pomóc w przywróceniu równowagi elektrolitowej. Można także spożywać produkty zawierające naturalne elektrolity, takie jak banany lub pomidory (bogate w potas) czy sól kuchenna (bogata w sód). Mając przewlekłą biegunkę, należy skonsultować się z lekarzem i dostosować zapotrzebowanie indywidualnie. 

 

Biegunka może wpływać na wchłanianie witamin, zwłaszcza rozpuszczalnych w wodzie, takich jak witamina C i witaminy z grupy B. Niektóre związki mineralne, takie jak magnez lub wapń, mogą być tracone w wyniku biegunki. Należy zadbać o ich podaż w diecie lub ewentualną suplementację w przypadku przedłużającej się biegunki. 

 

Równowaga mikrobioty jelitowej

Zaburzony skład mikrobioty jelitowej (czyli korzystnych bakterii w naszych jelitach) może predysponować do powstawania biegunki. Zdrowa mikrobiota pełni bowiem funkcję ochronną dla jelit. 

 

Mikrobiota jelitowa może ulec zmianie po przebytej biegunce, zwłaszcza długotrwałej. W wyniku biegunki dochodzi do zmian w środowisku jelitowym, takich jak zmniejszenie pH czy dostępność składników odżywczych. To może wpływać na wzrost i rozwój różnych bakterii jelitowych. Ponadto, w trakcie biegunki zwykle zmienia się skład diety, co również może powodować zmiany w składzie bakterii jelitowych. Istnieje też wiele innych powodów zmian mikroflory jelit, spowodowanych biegunką.

 

Produkty zawierające probiotyki, takie jak jogurt naturalny z aktywnymi kulturami bakterii, mogą pomóc w przywróceniu równowagi flory bakteryjnej w jelitach po okresie biegunki. Stosowanie probiotyków może też prowadzić do wzmocnienia odporności.

Źródła:

  1. Wiercińska M. (2021). Biegunka (rozwolnienie) - objawy, przyczyny, leczenie. https://www.mp.pl (dostęp z 13.11.2023).
  2. Dzieniszewski J. (2010). Biegunka ostra i przewlekła. [w]: Jarosz (red.): Praktyczny Podręcznik Dietetyki: 232-245. Instytut Żywności i Żywienia
  3.  Sajór I. (2021). Biegunka – zalecenia i przeciwwskazania dietetyczne. https://ncez.pzh.gov.pl/ (dostęp z 13.11.2013). 
  4. Wolańska D. (2014). Dieta w zespole jelita drażliwego z biegunką. https://www.mp.pl/ (dostęp z 13.11.2023).