Antocyjany – czym są?

Antocyjany odpowiedzialne za kolory: czerwony, fioletowy i niebieski, znajdują się w owocach i warzywach. Jagody, porzeczki, winogrona i niektóre owoce tropikalne mają wysoką zawartość antocyjanów. Warzywa liściaste, zboża, korzenie i bulwy w kolorze od czerwonego do fioletowo-niebieskiego to jadalne warzywa zawierające wysoki poziom antocyjanów. Wśród pigmentów antocyjanów, cyjanidyno-3-glukozyd jest głównym antocyjaniną występującą w większości roślin.

Barwne pigmenty antocyjanów były tradycyjnie stosowane jako naturalny barwnik spożywczy. Na kolor i stabilność tych pigmentów ma wpływ pH, światło, temperatura i struktura. W warunkach kwaśnych antocyjany mają kolor czerwony, ale zmieniają kolor na niebieski, gdy pH wzrasta.

Oprócz zastosowania antocyjanidyn i antocyjanów jako naturalnych barwników, te kolorowe pigmenty są potencjalnymi składnikami farmaceutycznymi, które dają różne korzystne efekty zdrowotne. Badania naukowe, takie jak badania kultur komórkowych, modele zwierzęce i badania kliniczne na ludziach, pokazują, że antocyjanidyny i antocyjany mają działanie przeciwutleniające i przeciwdrobnoustrojowe, poprawiają zdrowie wzrokowe i neurologiczne oraz chronią przed różnymi chorobami niezakaźnymi. Badania te nadają zdrowotne działanie antocyjanidyn i antocyjanów, które wynikają z ich silnych właściwości przeciwutleniających

Antocyjany – w jakich owocach i warzywach?

Antocyjany występują m.in. w: borówce czarnej, czarnej porzeczce, malinach, czarnym bzie, czerwonych winogronach, kapuście, w jeżynach i aroniach czy czarnej marchwi i bakłażanie. Antocyjany są powszechnie obecne w kwiatach i owocach wielu roślin. Większość czerwonych, fioletowych i niebieskich kwiatów zawiera antocyjany. Czerwone kwiaty to czerwony hibiskus, czerwona róża, czerwona szałwia ananasowa, czerwona koniczyna i różowy kwiat - te czerwone kwiaty są jadalne. Powszechnymi kwiatami jadalnymi są niebieskie (chaber, niebieska cykoria i niebieski rozmaryn) i fioletowe (fioletowa mięta, fioletowa passiflora, fioletowa szałwia, fiołek pospolity i lawenda). Niektóre z tych kwiatów były tradycyjnie używane w medycynie ludowej, jako barwniki i produkty żywnościowe. Oprócz tradycyjnego użycia, owoce czerwone, fioletowe i niebieskie są powszechnie spożywane ze względu na ich korzystne działanie. Barwne pigmenty antocyjanów z jagód, czarnej porzeczki i innych rodzajów owoców o barwie od czerwonej do niebieskiej są silnymi przeciwutleniaczami.

Antocyjany – jak działają?

Antocyjany chronią serce dzięki uszczelnieniu naczyń krwionośnych zapewniając im dobrą elastyczność i przepuszczalność (szczególnie dla drobnych naczyń włosowatych). Ze względu na zawarte w czerwonym winie odmiany antocyjanów, przypisuje im się poprawę frakcji HDL cholesterolu dzięki czemu zmniejsza się ryzyko wystąpienia miażdżycy.

Antocyjany poprawiają przepływ krwi w sercu oraz zmniejszają stany zapalne. Dzieje się tak poprzez ograniczenie aktywności specyficznego mechanizmu aktywności cyklooksygenazy COX-2.

Antocyjany to bardzo dobre związki zmniejszające potencjalne ryzyko nowotworów wpływając na usprawnienie mechanizmów antyoksydacyjnych oraz zmniejszając zmienione selektywnie komórki nowotworowe. Antocyjany roślinne były szeroko badane pod kątem różnych właściwości leczniczych. Antocyjany mają działanie przeciwcukrzycowe, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe i przeciw otyłości, a także zapobiegają chorobom sercowo-naczyniowym. (Chen i wsp. 2011)

Przeciwutleniacze dla sportowców

Antocyjany w sporcie mogą przynosić szereg zalet. Badania nad czarną porzeczką czy wiśniami pokazują, że zawarte w nich antocyjany mogą zmniejszać stany zapalne, stres oksydacyjny, poprawiać funkcję naczyń krwionośnych i mięśni (zmniejszenie uszkodzeń) oraz zmniejszać ból towarzyszący np. opóźnionej bolesności mięśniowej. Powinno zachęcać się sportowców do spożywania szczególnie owoców bogatych w antocyjany, aby poprawić ogólną regenerację i zmniejszyć bolesność mięśni. Współcześnie dobrze przebadania jest wiśnia typu Montmorency, które zawiera wystandaryzowaną ilość antocyjanów wspierających zdrowie i formę sportowców. Niemniej jednak nie zapominajmy o naszym polskim “podwórku” i jeżynach oraz czarnej porzeczce (zawierają również duże ilości anocyjanów), które doskonale sprawdzają się w regeneracji potreningowej i wspieraniu zdrowia.


____________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz