Osoby z nowotworem często zmagają się ze spadkiem masy ciała. Poza oczywistym zapotrzebowaniem organizmu na witaminy czy składniki mineralne, bardzo ważnym elementem jest odpowiednia podaż kalorii, a w szczególności odpowiednia ilość białka w diecie osób chorych na nowotwór. Zwiększone zapotrzebowanie na białko w chorobie nowotworowej wynika z ilości uszkodzeń oraz wzmożonej pracy (i potrzeby pracy) układu odpornościowego. Leczenie onkologiczne wymaga wzmocnienia procesów odbudowy komórek i tkanek uszkodzonych w wyniku chemioterapii, wykonania zabiegów chirurgicznych czy radioterapii.

Wpływ białka na organizm osoby chorej na nowotwór

Białko u osoby z nowotworem pełni bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu organizmu dzięki poprawie budowy i utrzymania masy mięśniowej i funkcjonowania organizmu. Najlepiej dostarczać je w regularnych odstępach czasowych i w ilościach odpowiednich dla potrzeb.

Ważna jest nie tylko ilość białka, ale także spożycie odpowiedniej ilości kalorii w diecie. Poza białkiem powinno się dostarczać odpowiedniej ilości kwasów tłuszczowych oraz węglowodanów. Gdy ilość białka jest wysoka, a ilość węglowodanów i tłuszczu zbyt niska, białko nie będzie spełniać funkcji budulcowej, a jedynie energetyczną.

Białko białku nierówne, dlatego w diecie przeważać powinno białko pełnowartościowe (mięsa i jego przetwory, ryby, jaja oraz mleka i produkty mleczne). Według National Cancer Institute (NCI), zdrowe odżywianie może pomóc w utrzymaniu masy ciała, poprawie siły i zmniejszeniu skutków ubocznych leczenia.

Funkcja białka

Do głównych funkcji białka u osób z nowotworem zalicza się rolę regeneracyjną, wspierającą odbudowę uszkodzonych tkanek i narządów oraz poprawiającą funkcjonowanie układu odpornościowego (budując ciała odpornościowe). 

Istotne cechy białka to także:

  • stanowią podstawowy składnik krwi, limfy oraz hormonów i enzymów, budują ciała odpornościowe, które chronią organizm przed rozwojem raka oraz w trakcie terapii onkologicznej

  • są nośnikami wielu witamin i składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych

  • przyspiesza gojenie się ran pooperacyjnych, co skraca czas pobytu w szpitalu i rekonwalescencji

  • chroni przed niedożywieniem typu kwashiorkor, które zbyt późno rozpoznane może stać się przyczyną śmierci

Zapotrzebowanie na białko u osoby z nowotworem

Ilość białka u osób z nowotworem może sięgać nawet 1,5-2 g / kg masy ciała. Białko zbudowane z aminokwasów musi być stale dostarczane wraz z pożywieniem. Podczas leczenia onkologicznego zapotrzebowanie na białko wzrasta do 15-20% zapotrzebowania energii ogółem. Konieczne jest zwiększanie ilość białka pochodzącego z produktów zwierzęcych (jest ono lepiej przyswajalne przez organizm). Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na białko ustala się indywidualnie dla każdego chorego.

Białko a brak apetytu

Wiele metod leczenia nowotworu powoduje skutki uboczne, takie jak nudności i wymioty, biegunka, trudności w połykaniu, zmiany smaku i suchość w ustach czy brak apetytu.

Wszystkie te czynniki zwiększają ryzyko utraty wagi i tzw. kacheksji (stan chorobowy charakteryzującym się utratą masy ciała, zanikiem mięśni i brakiem siły). Według przeglądu systematycznego z grudnia 2016 r. i metaanalizy badań kohortowych opublikowanych w „Nutrition Reviews”, przestrzeganie wysokiej jakości zdrowej diety (w tym białka) zwiększyło wskaźniki przeżycia wśród pacjentów z nowotworem.

Białko przy nowotworze

Według raportu Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health (z 2014 r.),  koktajle odżywcze, w szczególności koktajle wysokobiałkowe, pomagają pacjentom chorym w utrzymaniu masy ciała i poprawie jakości życia. 

Suplementy białkowe dla pacjentów po chemioterapii mogą poprawić stan odżywienia i funkcję odpornościową. W jednym z badań wykonanych przez Bumrungpert i wsp. (2018) z uczestnicy badania otrzymywali codziennie przez 12 tygodni odżywkę białka serwatkowego z cynkiem i selenem lub maltodekstrynę w proszku i przekąskę (grupa kontrolna). Naukowcy stwierdzili znaczną poprawę stanu odżywienia i zdrowia immunologicznego (wzrost poziomu glutationu i markerów odpornościowych) w grupie suplementowanej serwatką (izolat) w porównaniu z grupą kontrolną. Można rozważyć dodawanie białka w proszku do zwykłych posiłków. Neutralny smak odżywki białkowej spowoduje, że może być to dobrze tolerowane. Dodając białko do dań słodkich, czy wytrawnych nie narażamy się na znaczną zmianę smaku potrawy. Odżywka białkowa o smaku neutralnym doskonale pasuje do potraw ciepłych i zimnych: zup, sosów, deserów, przecierów, napojów.

Żywienie i suplementacja białkiem

Indywidualny plan żywieniowy warto zawsze skonsultować lub opracować w porozumieniu z lekarzem i dietetykiem. Skonsultuj, czy do diety warto wprowadzić żywność specjalnego przeznaczenia np. specjalną odżywkę białkową dla osób chorych na nowotwór. Należy zawsze pamiętać o indywidualnych predyspozycjach zdrowotnych, dlatego ważne jest umiejętne wprowadzanie do diety odpowiedniej ilości białka osób z nowotworem.


_____________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz