Powszechnie stosowane leki na ADHD to najczęściej psychostymulanty, np. metylofenidat (MPH), leki z grupy amfetamin oraz pozbawione psychostymulującego działania – atomoksetyna lub guanfacyna. Natomiast suplementacja u osób z ADHD ma na celu zmniejszenie skutków choroby (takich jak zaburzenia snu, gorszy nastrój, pogorszenie koncentracji i uwagi, pobudzenie psychoruchowe, niedobory żywieniowe), poprawę stanu zdrowia fizycznego i psychicznego oraz funkcjonowania w życiu społecznym.

  • ADHD – co to za choroba?

  • ADHD u dorosłych

  • Suplementacja przy ADHD

  • 5-HTP a ADHD

  • Minerały a ADHD

  • Cynk a ADHD

  • Żelazo a ADHD

  • Magnez a ADHD

  • Melatonina a ADHD

  • Suplementy w ADHD

ADHD – co to za choroba?

ADHD to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ang. attention deficit hyperactivity disorder; ADHD). Jest to częste zaburzenie występujące u dzieci i młodzieży, ale nie tylko. Występujące u dzieci zaburzenia mogą dalej utrzymywać się w wieku dojrzałym.

ADHD objawia się m.in. zaburzeniami koncentracji i uwagi, nadpobudliwością, zwiększonym poziomem impulsywności oraz niepokojem. Skutki ADHD mogą dotykać codziennych problemów z funkcjonowaniem w społeczeństwie (w pracy, na uczelni i w szkole, podczas kontaktów ze znajomymi i z rodziną).

Wyróżnia się typy ADHD:

  • z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi,

  • z przewagą nadpobudliwości ruchowej,

  • typ mieszany.

ADHD stanowi problem dla zdrowia psychicznego i społecznego. Według statystyk problem ADHD dotyczy 3–5% dzieci i młodzieży w wieku szkolnym.

Skąd się bierze ADHD? Występowanie ADHD nie jest do końca poznane, a według aktualnego stanu wiedzy przyczyna jest złożona i obejmuje sferę społeczną, środowiskową i neurobiologiczną, gdzie dużą rolę pełnią także czynniki genetyczne (stopień dziedziczności ADHD sięga 80%, co jest jednym z najwyższych wyników wśród zaburzeń psychicznych).

ADHD u dorosłych

Wbrew obiegowym opiniom, ADHD nie występuje tylko u dzieci. ADHD wśród dorosłych występuje, a osoby dorosłe dowiadujące się później o tym, że mają ADHD często łączą pewne wydarzenia życiowe z objawami, których doświadczały wcześniej. ADHD może występować nawet u 10% u dzieci (wiek szkolny) oraz u 4–5% dorosłych. (Szewczuk i wsp. 2013)

Badanie przeprowadzone w 2010 roku przez zespół Meyers i wsp. („Truth about ADHD and other Neurobiolobical Disorders”) wykazało, że nawet do 80% dzieci z rozpoznaniem ADHD doświadcza skutków tych zaburzeń w życiu dorosłym. Skala tego problemu jest więc duża.

Suplementacja przy ADHD

Suplementacja przy ADHD jest wciąż tematem do badań dla wielu naukowców. Problemy w funkcjonowaniu związane z nadpobudliwością oraz zaburzeniami koncentracji stanowią duży problem dla osób dotkniętych ADHD.

Metody leczenia tj. prowadzona farmakoterapia u osób z ADHD może także nieść ze sobą pewne reakcje niepożądane, stąd poszukuje się pewnych alternatyw dla leczenia oraz bada się wpływ pewnych substancji na zmniejszenie negatywnych działań choroby i poprawę stanu zdrowia.

U osób z ADHD często występuje niedobór serotoniny w mózgu, dlatego obszar badań naukowych skupia się nie tylko nad badaniami niedoborów kluczowych składników żywności u tych osób, ale również nad badaniami związków wpływających na funkcjonowanie mózgu (np. neuroprzekaźników). Prawidłowy poziom serotoniny w mózgu wspiera skupienie, koncentrację, oraz redukuje impulsywność i wspiera procesy pamięci.

5-HTP a ADHD

5-hydroksytryptofan (5-HTP) to związek znajdujący się w części pokarmów, którego można pozyskać także z rośliny o nazwie Griffonia simplicifolia. Odpowiedni poziom neuroprzekaźników w mózgu może wspierać funkcje mózgu u osób z ADHD oraz redukować występowanie pewnych objawów u tych osób.

Minerały a ADHD

W pracy z 2017 roku opublikowanej w Current Psychology Report autorstwa Lange i wsp. dotyczącej przeglądu suplementów w leczeniu ADHD („The Role of Nutritional Supplements in the Treatment of ADHD: What the Evidence Says”) badano wpływ wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, cynku, żelaza i magnezu. Co się okazało?

Nienasycone kwasy tłuszczowe wspierające funkcję mózgu (pracy neuronów) mogą łagodzić pewne objawy ADHD. Składniki mineralne tj. żelazo, magnez czy cynk, które także mają związek z ADHD, mogą także być wykorzystywane jak suplementacja wspierająca. Badania na ten temat wciąż trwają i nie ma w 100% potwierdzonej skuteczności. Niemniej jednak, u osób z ADHD z niedoborami żywieniowymi obejmującymi te składniki – suplementacja może okazać się pomocna.

Wpływ kwasów tłuszczowych na ADHD

Kwasy tłuszczowe LC-PUFA wpływają na funkcje neuronów i pracę ośrodkowego układu nerwowego (w szczególności kwas dokozaheksaenowy DHA, eikozapentaenowy – EPA, czyli popularne Omega-3). Kwasy te modulują przepuszczalność błon neuronalnych, a to z kolei wpływa na neuroprzekaźniki i przekazanie sygnałów dalej i plastyczność neuronów. Pozytywne zmiany idące wraz ze wzrostem kwasów tłuszczowych (EPA, DHA) mogą poprawiać zdolności neuropoznawcze i zmniejszać objawy zaburzeń behawioralnych przy ADHD („Dietary essential fatty acids and brain function: a developmental perspective on mechanisms”, Wainwright i wsp. 2002).

Cynk a ADHD

Niedobór cynku może być powiązany z nadpobudliwością ruchową i może brać udział w powstawaniu ADHD, stąd zainteresowanie naukowców badaniem nad cynkiem. Równowaga cynku w organizmie wiąże się z aktywnością mózgu (cynk to neuromodulator uczestniczący w przewodnictwie synaptycznym w mózgu)(„Relationships between serum free fatty acids and zinc, and attention deficit hyperactivity disorder: a research note”,Bekaroglu i wsp. 1996.

Żelazo a ADHD

Żelazo bierze udział w regulacji syntezy dopaminy i noradrenaliny, stąd zasugerowano, że niedobór żelaza występujący w mózgu odgrywa bardzo ważną rolę patofizjologii ADHD. Żelazo to kofaktor tzw. hydroksylazy tyrozynowej, która ogranicza ograniczającej szybkość syntezy monoamin (Effects of iron supplementation on attention deficit hyperactivity disorder in children”, Konofal i wsp. 2007).

Magnez a ADHD

Magnez to pierwiastek zaangażowany w ochronę komórek nerwowych oraz regulację uwalniania i funkcjonowania neuroprzekaźników w mózgu. Magnez wpływa na regulację wielu enzymów, stąd naukowcy upatrują związku magnezu z receptorami monoamin w mózgu i powstawaniu ADHD („Zinc, ferritin, magnesium and copper in a group of Egyptian children with attention deficit hyperactivity disorder”, Mahmoud i wsp. 2011).

Melatonina a ADHD

Melatoninę wykorzystuje się w zaburzeniach snu, szczególnie zauważalne jest to u dzieci z ADHD. Melatonina odgrywa kluczową rolę w regulacji rytmu dobowego. Profesor Sandra Kooij, psychiatra i naukowiec specjalizująca się w badaniach nad ADHD i snem, podczas Kongresu Europejskiego Kolegium Neuropsychofarmakologii (odbywającego się we wrześniu 2017 r. w Paryżu) zasugerowała, że związek między ADHD a zegarem biologicznym może wynikać z neuroprzekaźnika – dopaminy. Jej zwykle brakuje u osób dotkniętych ADHD.

Suplementacja melatoniny może okazać się pomocna w leczeniu objawów u osób z ADHD np. problem z zasypianiem i porannym wstawaniem, problem z jakością snu („sen niespokojny”) – redukcja ilości wybudzeń w nocy i wzmocnienie snu głębokiego. Zaburzenia snu związane z ADHD pojawiają się przeważnie w późniejszym okresie życia u dzieci (po 11-12 roku życia) znacząco wpływają na upośledzenie funkcjonowania w ciągu dnia.

Suplementy w ADHD

U osób z ADHD występuje wiele objawów, na które można wpływać odpowiednio prowadzoną suplementacją. Łagodny wpływ na poprawę sygnalizacji noradrenaliny i serotoniny zaobserwowano w wyniku suplementacji Miłorzębu japońskiego (Ginkgo biloba). Wyniki badań nad suplementacją u osób z ADHD skupiały się także nad wykorzystaniem acetylo-L-karnityny czy samej l-karnityny. W wyniku suplementacji zaobserwowano poprawę pracy mitochondriów w neuronach, co promuje funkcje działania dopaminy łagodząc objawy ADHD. W innych badaniach testowano fosfadyloserynę upatrując w niej poprawy funkcjonowania osób z ADHD (dzięki regulacji enzymów i kanałów jonowych i wpływowi na dużą ilość neuroprzekaźników w mózgu).

Skutkami nieprawidłowo leczenia ADHD mogą być upośledzone umiejętności społeczne i słabsze relacje z rodziną, rówieśnikami, gorsze relacje w życiu zawodowym i prywatnym. Część osób może doświadczać odrzucenia, gorszego nastroju, zaburzeń snu czy nawet depresji. Zaburzenia pewnych zachowań niestety mogą trwać długie lata poprzez brak odpowiedniej diagnozy i leczenia. Osoby z ADHD mogą mieć także zaniżoną samoocenę.

Stąd skutki ADHD występujące w życiu dorosłym (nie tylko w dzieciństwie) problemy, skłaniaj także dorosłe osoby do poszukiwania alternatyw dla leczenia farmakologicznego. W dużej mierze pomaga terapia, na którą warto zdecydować się, kiedy ADHD zostanie potwierdzone przez specjalistę. Suplementacja przy ADHD jest tematem wielu badań, a ich wyniki mogą posłużyć jako wspieranie metod leczenie – nie zastępując go w 100%.

__________________

Autor: Łukasz Jaśkiewicz