0,00 zł
Brak produktów w koszyku.
Najpopularniejsze artykuły
„Prehabilitacja” ogółem oznacza kompleksowe przygotowanie do operacji / zabiegu i opiera się o 4 filary: przygotowanie żywieniowe, fizyczne, psychologiczne oraz ewentualną rezygnację z nałogów / używek. „Prehabilitację żywieniową” określa się jako pewne przygotowanie dietetyczne i suplementacyjne pacjenta, aby lepiej zniósł trudy wysiłku i nadchodzące obciążenia. Co więc jeść i suplementować w okresie prehabilitacji, aby lepiej przygotować się do operacji i skutecznie się regenerować?
W artykule:
Czym jest prehabilitacja żywieniowa i co daje?
Czas jest ważny – warto być aktywnym
Proste modyfikacje diety - małe kroki są lepsze niż ich brak!
„Leczenie żywieniowe” – dlaczego więcej znaczy lepiej?
Immunożywienie – co jeść dla lepszej odporności?
Białko – potrzebne, ale wciąż deficytowe
Suplementacja w prehabilitacji żywieniowej – najważniejsze kwestie
Pacjenci rzadko mogą otrzymać odpowiedni pakiet informacji żywieniowej o tym jak przygotować się dietetycznie do zabiegu operacyjnego. Zazwyczaj są to podstawowe informacje co jeść, czego unikać na kilka godzin przed zabiegiem… Okazuje się, że czas przed operacją jest szczególnie ważny i idealny na naukę – w obliczu ważnego dla wielu pacjentów wydarzenia, jakim jest zabieg operacyjny, pacjenci skłonni są do wielu zmian. Te zmiany z kolei mogą mieć istotny wpływ na wynik operacji i regenerację po niej. Lekarze uważają, że właśnie pewnego rodzaju strach może zmotywować pacjentów i być dobrym momentem na nauczanie. Poważny zabieg może spowodować, że pacjenci dostosują się do potencjalnie korzystnych zaleceń żywienia (lub wdrożą aktywność fizyczną jeszcze przed operacją) oraz być może zdecydują się na utrzymanie tych zmian po zabiegu, poprawiając swój styl życia. Warto też pamiętać, że żywienie jeszcze przed operacją może wpłynąć na skrócenie czasu / zmniejszenie liczby dni pobytu w szpitalu (ang. hospital length of stay).
Prehabilitacja żywieniowa to nic innego jak żywienie przed zabiegiem operacyjnym. Fachowo „prehabiltację” (nie „prehabilitację żywieniową”) określa się jako: „Proces zwiększania wydolności funkcjonalnej i/lub sprawności fizycznej jednostki, w celu umożliwienia jej wytrzymania stresującego wydarzenia” (Carli i wsp. 2005)
Prehabilitacja to spektrum działań obejmujących aspekty aktywności, psychologii, żywienia, czy zmiany innych nawyków. Warto wspomnieć, że np. trening fizyczny (przed planowaną operacją) również spełnia to kryterium! Niestety wiele osób dopiero po zabiegu zaczyna zwracać uwagę na to co je, aby szybciej wrócić do zdrowia. Warto jednak o wiele wcześniej wprowadzić pewne zmiany w diecie, bo odpowiednie odżywienie organizmu przed operacją wpływa również na zmniejszenie powikłań pooperacyjnych (redukując je nawet o 20%). Ilość powikłań po operacjach jest szczególnie duża u osób starszych i osłabionych (niedożywionych, z wieloma chorobami współistniejącymi).
Prehabilitacja żywieniowa nie tylko przynosi wiele korzyści w okresie samej operacji, ale też może być korzystna przez dłuższy czas – okres rehabilitacji, pobyt w szpitalu, dalsze życie pacjenta.
Aktywność fizyczna może także wpływać na okres leczenia pooperacyjnego – dając lepsze wyniki okołooperacyjne, skracając czas hospitalizacji czy rekonwalescencji. Jest to ważny okres, gdzie „wkład emocjonalny” pacjenta jest na tyle duży, że można go zaangażować w dodatkowe działania.
U większości pacjentów wystarczająca może być już nieduża modyfikacja dotychczasowej, codziennej diety, u innych konieczne jest stosowanie odpowiednio dobranych preparatów żywieniowych, o których wspomnimy w dalszej części artykułu. Warto więc zacząć od ograniczenia żywności przetworzonej, uregulowania pory posiłków, zwiększenia ilości białka, warzyw i owoców w diecie, jedzenia więcej „dobrych” źródeł tłuszczu (nasion, orzechów, tłustych ryb, awokado, itd.) oraz ograniczenia alkoholu, palenia papierosów.
Warto pamiętać, że wiele osób przed i po operacji może doświadczać zmiany smaku, tracić apetyt, tracić masę ciała, mieć trudności z połykaniem i trawieniem czy być odwodniona. Należy więc pracować nad tymi elementami długo wcześniej (smaczniejsze potrawy, więcej skoncentrowanych źródeł białka, zmiana konsystencji pokarmu celem lepszego trawienia i połykania). Choć okres prehabilitacji to ok. 10-14 dni to dla odżywienia odżywczego może to być za krótko, aby wprowadzić więcej działań wpływających na odpowiednie odżywienie pacjenta.
Pacjenci, którzy przed zabiegiem mają już duże niedobory żywieniowe, są wyniszczeni (masa ciała spadła i stracili część masy mięśniowej) i oczekują rozległych zabiegów operacyjnych mogą potrzebować leczenia żywieniowego. Dostarcza się wówczas większe ilości składników celem uzupełniania niedoborów i poprawy stanu zdrowia. Ma to służyć poprawie leczenia operacyjnego i wspieraniu ważnego okresu rekonwalescencji. Należy wówczas rozważyć nie tylko większą ilość białka, ale być może innych preparatów poprawiających odporność, dostarczających również węglowodanów oraz innych składników ograniczających spadek masy ciała (kreatyny, HMB, argininy, innych aminokwasów), czy zmniejszających negatywne skutki choroby lub stresu.
Lepsza odporność komórkowa to podstawa służąca poprawie ogólnego wyniku klinicznego pacjentów chirurgicznych. Tzw. immunomodulacja dietetyczna czy immunożywienie (ang. immunonutriton) może zmniejszyć ilość powikłań pooperacyjnych, infekcji i pomóc lepiej znieść trudy zabiegu. Jest to podaż wybranych składników odżywczych w dawkach przewyższających podstawowe zapotrzebowanie, pozytywnie wpływająca na układ odpornościowy.
Wprowadzenie do diety większych ilości białka, argininy, glutaminy, witaminy D, witaminy C, kwasów omega-3 czy nukleotydów może poprawić całkowitą ilość leukocytów i aktywność fagocytarną. Diety poprawiające / wzmacniające odporność (ang. immune-enhancing diets) mogą być wskazane także u części pacjentów, u których nie ma cech niedożywienia czy wyniszczenia.
Uraz chirurgiczny, fizjologiczne konsekwencje znieczulenia, działania okołooperacyjne – wszystko to połączone ze stresem psychicznym czy bólem, wpływa na leczenie okołooperacyjne. Odporność zależy od wielu czynników, m.in. ogólnego stanu zdrowia przed operacją czy aktywności fizycznej i nałogów. Szczególnie u osób z nowotworami może dochodzić do tzw. kacheksji nowotworowej, czyli szeregu niekorzystnych zmian na czele ze spadkiem masy ciała (w tym tkanki mięśniowej).
Co daje immunożywienie?
Zmniejsza ryzyko powikłań okołooperacyjnych
Przyspiesza gojenie się ran oraz okres rekonwalescencji
Wpływa korzystnie na proces leczenia choroby podstawowej
Może wpływać na proces leczenia schorzeń współistniejących
Pomaga poprawić stan odżywienia organizmu
Spożycie białka i odżywienie białkiem zmniejsza ryzyko niedożywienia i rozmiarów wyniszczenia nowotworowego. Ryzyko niedożywienia wzrasta szczególnie po dużych zabiegach na układzie pokarmowym i przy nowotworach u pacjentów onkologicznych (wyniszczenie nowotworowe występuje nawet u 50 – 80% chorych). Katabolizm białka, zmniejszona ilość kalorii, słaby apetyt i osłabienie może prowadzić do spadku masy ciała (w tym masy mięśniowej) i spadku odporności. Stan kacheksji (wyniszczenia) sprawia, że głównym celem jest poprawa odporności i zapobieganie dalszym spadkom masy mięśniowej. Zmniejszony apetyt i spadek masy ciała są przesłankami do rozpoczęcia interwencji żywieniowej i odżywienia białkiem.
Aby pokryć zwiększone zapotrzebowania na białko warto włączyć do diety produkty takie jak: mięso, wędliny, drób, ryby, mleko i przetwory, jaja, a także nasiona roślin strączkowych czy odżywki białkowe i aminokwasy. Podaż białka w diecie może wynosić nawet >2 g / kg masy ciała na dobę. Warto uwzględniać ilości białka w posiłku (lub szejku białkowym) wynoszące 20-40 g / posiłek. Warto nadmienić, że przede wszystkim odpowiedni bilans kaloryczny jest ważny, by białko było dobrze wykorzystane. W niektórych przypadkach mogą pomóc odżywki wysokokaloryczne czyli połączenie białka z węglowodanami (pot. „gainery”).
Najważniejszymi elementami prehabilitacji żywieniowej jest odżywienie białkiem i poprawa odporności komórkowej. Poza wspomnianą suplementacją białkiem warto stale suplementować witaminę D, celem utrzymania jej optymalnych wartości w organizmie (przyp. 30 – 50 ng /ml). Okazuje się, że docelowo dąży się także do osiągnięcia wyższych wartości niż „optimum dla ogółu populacji” (suplementacja do 4000 IU/ dobę w celu utrzymania 30-50 ng/ml), stąd warto rozważyć dążenie do wyższych wartości np. przy współpracy z lekarzem / dietetykiem. Na rynku dostępnych jest jeszcze więcej suplementów mogących wesprzeć odporność oraz zwiększyć beztłuszczową masę ciała pacjentów.
Arginina
Arginina jest warunkowo niezbędnym aminokwasem, występującym w organizmie, jednak ze względu na konieczność suprafizjologicznych ilości może wspierać organizm w okresach stresu (zabiegi, operacje). W normalnych warunkach układ odpornościowy zużywa bardzo mało argininy, ale pod wpływem stresu – arginina jest głównym źródłem „paliwa” dla komórek typu T, co pozwala zmniejszyć ryzyko infekcji i wpływać na odporność. Tzw. syntaza tlenku azotu (NOS) wykorzystuje argininę jako źródło do produkcji tlenku azotu (NO), a z kolei niedobór NO związany jest ze słabym gojeniem się ran. Co więcej NO zwiększa perfuzję krwi i dotlenienie tkanek, wpływając na zdolność organizmu do walki z infekcją. Ze względu na wpływ argininy na NO (w tym rozszerzenie naczyń) trzeba zachować ostrożność u osób ze wstrząsem septycznym. Arginina wspomaga także syntezę kolagenu i produkcję hormonu wzrostu, stąd jest pomocna w okresie gojenia się ran i blizn.
Glutamina
Jako warunkowo niezbędny aminokwas, odgrywa ważną rolę w różnicowaniu komórek B. Glutamina w okresie okołooperacyjnym może pomóc w redukcji stanów zapalnych oraz wspierać układ odpornościowy. Podobnie jak z argininą, poziom jej jest obniżony, co może zmniejszać efektywność powrotu do zdrowia. Połączenie białka, suplementacji EAA, glutaminy czy argininy (oraz witaminy D czy kwasów omega-3 czy nukleotydów) może być korzystnym elementem prehabilitacji żywieniowej. Suplementacja glutaminy w praktyce obejmuje najczęściej >10-15 g / dobę, sięgając nawet kilkudziesięciu gramów.
Kwasy Omega-3
Omega-3 to długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które wpływają na układ odpornościowy. Kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) zawarte w omega-3 obniżają poziom kwasu arachidonowego (AA) i zwiększają produkcję tzw. rezolwin i protektyn – działają one przeciwzapalnie i przyspieszają gojenie się ran. Wysycenie organizmu EPA i DHA może pomóc wielu osobom hospitalizowanym w okresie rehabilitacji i pobytu w szpitalu. Suplementacja omega-3 najczęściej obejmuje ilość 2-4 gramów omega-3 / dobę.
Nukleotydy
Nukleotydy to związki organiczne będące elementami budulcowymi dla informacji genetycznej – kwasów nukleinowych DNA i RNA, innych bardziej złożonych nukleotydów, np. adenozynotrójfosforanu (ATP) i guanozynotrójfosforanu (GTP) oraz ich cyklicznych odpowiedników tj. cykliczny adenozynomonofosforan (cAMP) i guanozynomonofosforan (cGMP). Są one ważnym źródłem energii w specjalnych szlakach sygnałowych, będąc kofaktorami wielu enzymów (NAD+, FMN, FAD, koenzymu A).
Dlaczego nukleotydy są ważne? Wytwarzanie DNA oraz RNA ma znaczenie w regeneracji i naprawie tkanek, tworzeniu białek i przebiegu cyklu komórkowego. Odgrywają one kluczowe role w wielu procesach biochemicznych. Suplementacja nukleotydów w diecie zwiększa m.in. wysokość kosmków, białka śluzówki czy sprawność enzymów rąbka szczoteczkowego w przewodzie pokarmowym. Niektóre badania wskazują, że suplementacja argininy może stymulować tworzenie nukleotydów.
Źródła:
Khuri SF, Henderson WG, DePalma RG, Mosca C, Healey NA, Kumbhani DJ; Participants in the VA National Surgical Quality Improvement Program. Determinants of long-term survival after major surgery and the adverse effect of postoperative complications. Ann Surg. 2005 Sep;242(3):326-41; discussion 341-3
West MA, Wischmeyer PE, Grocott MPW. Prehabilitation and Nutritional Support to Improve Perioperative Outcomes. Curr Anesthesiol Rep. 2017;7(4):340-349
Carli F, Zavorsky GS. Optimizing functional exercise capacity in the elderly surgical population. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2005 Jan;8(1):23-32
Mayo NE, Feldman L, Scott S, Zavorsky G, Kim DJ, Charlebois P, Stein B, Carli F. Impact of preoperative change in physical function on postoperative recovery: argument supporting prehabilitation for colorectal surgery. Surgery. 2011 Sep;150(3):505-14
Weimann A, Braga M, Carli F, Higashiguchi T, Hübner M, Klek S, Laviano A, Ljungqvist O, Lobo DN, Martindale R, Waitzberg DL, Bischoff SC, Singer P. ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery. Clin Nutr. 2017 Jun;36(3):623-650
Awad S, Lobo DN. What's new in perioperative nutritional support? Curr Opin Anaesthesiol. 2011 Jun;24(3):339-48
Drover JW, Cahill NE, Kutsogiannis J, Pagliarello G, Wischmeyer P, Wang M, Day AG, Heyland DK. Nutrition therapy for the critically ill surgical patient: we need to do better! JPEN J Parenter Enteral Nutr. 2010 Nov-Dec;34(6):644-52
Osland E, Yunus RM, Khan S, Memon MA. Early versus traditional postoperative feeding in patients undergoing resectional gastrointestinal surgery: a meta-analysis. JPEN J Parenter Enteral Nutr. 2011 Jul;35(4):473-87
Ferrando AA, Paddon-Jones D, Hays NP, Kortebein P, Ronsen O, Williams RH, McComb A, Symons TB, Wolfe RR, Evans W. EAA supplementation to increase nitrogen intake improves muscle function during bed rest in the elderly. Clin Nutr. 2010 Feb;29(1):18-23
Deutz NE, Pereira SL, Hays NP, Oliver JS, Edens NK, Evans CM, Wolfe RR. Effect of β-hydroxy-β-methylbutyrate (HMB) on lean body mass during 10 days of bed rest in older adults. Clin Nutr. 2013 Oct;32(5):704-12
Evans WJ, Morley JE, Argilés J, Bales C, Baracos V, Guttridge D, Jatoi A, Kalantar-Zadeh K, Lochs H, Mantovani G, Marks D, Mitch WE, Muscaritoli M, Najand A, Ponikowski P, Rossi Fanelli F, Schambelan M, Schols A, Schuster M, Thomas D, Wolfe R, Anker SD. Cachexia: a new definition. Clin Nutr. 2008 Dec;27(6):793-9
Fiorindi, C.; Cuffaro, F.; Piemonte, G.; Cricchio, M.; Addasi, R.; Dragoni, G.; Scaringi, S.; Nannoni, A.; Ficari, F.; Giudici, F. Effect of long-lasting nutritional prehabilitation on postoperative outcome in elective surgery for IBD. Clin. Nutr. 2021, 40, 928–935
Bharadwaj S, Trivax B, Tandon P, Alkam B, Hanouneh I, Steiger E. Should perioperative immunonutrition for elective surgery be the current standard of care? Gastroenterol Rep (Oxf). 2016 May;4(2):87-95
Zhu X, Herrera G, Ochoa JB. Immunosupression and infection after major surgery: a nutritional deficiency. Crit Care Clin. 2010 Jul;26(3):491-500, ix
____________________
Autor: Łukasz Jaśkiewicz
Potrzebujesz fachowej porady lub informacji na temat Twojego zamówienia?
